ALAN, RATNI I LOVAČKI PAS IZ IBERIJE
Alan, Alon, Alaunt je naziv za danas izumrlu rasu pasa, sa korenima koji potiču iz centralne Azije, Afganistana i sa Balkana. Alanski psi su gajeni sve do 17. veka kada su ih zamenile nove rase lovačkih i pastirskih pasa nastale ukrštanjem Alana i drugih pasmina. Alanski psi su direktni potomci molosa, čuvenih ratnih i lovačkih pasa sa juga Balkanskog poluostrva (ratni psi Ilira, Tračana i Epirana) koji se danas u ovom delu sveta zadržao u genima šarplaninaca. Sa druge strane alani i drugi podtipovi molosera dali su sve značajnije mastifske rase pasa današnjice.
Psi alani su bili veoma krupni, kratkodlaki, sa većim brojem tipova oblika glave i boje krzna. Neki su nalikovali dosta današnjim danskim dogama ili kavkaskim ovčarima, osim što su imali nešto kraće i zdepastije njuške zbog čega su bili efikasniji u lovu i borbi protiv drugih krupnih životinja.
Alanske pse su prvobitno gajili pripadnici sarmatske grupe naroda, Alani, po čemu su i dobili ime naravno, nomadi koji su bili arijevskog porekla i u svojim migracijama obišli veći deo Evrope. Alani su bili poznati kao superiorni ratnici, stočari i odgajitelji konja i pasa.
Alani su gajili svoje pse za obavljanje različitih svakodnevnih poslova i zadataka, ali i za lov i rat, pa su vremenom razvili nekoliko različitih podvrsta alanskih pasa, za različite potrebe. Alani psi su dodatno selektivnim odgojem usavršeni u Španiji, Francuskoj, Nemačkoj i Italiji u vekovima nakon odlaska Alana kao naroda u istoriju.
Mološka rasa pasa pojavila se u Epiru oko 1200. Godine p.n.e. Kao posledica tadašnjih migracija gvozdenih naroda sa severa. Grčki i rimski istoričari opisuju ovu veoma cenjenu i vrednu rasu pasa kao bele boje, sa masivnom glavom i grivom. Molosi su pre svega korišćeni za čuvanje stada ovaca i koza, ali i za odbranu ljudskih naseobina i utvrđenja od napadača, kao i za napad na vojne jedinice neprijatelja na bojištima. Ta bela boja ostala je kao preneta karakteristika čak kod današnjih pitbulova.
Jedna grupa Alana stigla je do današnjeg Epira u 5. I 6. Veku p.n.e. I odatle su preuzeli molose i selektivnim odgojem pretvorili ih u nešto drugačije alane. S obzirom da su Alani rano u istoriji službovali u vojsci Rima, alanski psi se javljaju čak i u Britaniji 55. godine p.n.e. Tamo su poslužili kao pretci svih kasnijih ratnih vrsta pasa, konkretno za engleske mastife i buldoge, kao najpoznatije rase sa ovih prostora.
Ratnička klasa Srednjeg veka, je bila dosta zauzeta lovom, onda kada nije ratovala. Za obe aktivnosti intenzivno su korišćeni specijalno i pažljivo odgajani psi, pa su alani bili veoma cenjeni. Divlje životinje koje su izlovljavane često su bile veoma opasne - divlji vepar, medved i vuk su bili naročito opasan protivnik alanu, pa je lovački pas morao da bude neustrašiv i agresivan, kako bi se uhvatio plen.
Kako su ratni psi korišćeni na bojištima? Agresivnost i neustrašivost pasa mogla je podjednako lako i efikasno da se upotrebi protiv drugih ljudi. Alanski ratnici su svoje pse nahuškavali na odrede slabije oklopljenih pešaka, strelaca i čarkaša, što je kasnije olakšavalo posao konjanicima u jurišu. Dobre mete krvoločnih pasa bili su i protivnički konji i druge životinje. Takođe, alanski psi služili su za konačno dokrajčivanje i gonjenje razbijenih protivnika, da se ne bi trošila snaga ljudstva. Zbog svega ovoga od alanskih ratnih pasa veliki strah su imali svi njihovi protivnici.
Zapadna grana alanskog naroda protrčala je kroz Evropu tokom 5. Veka a njihovi opaki i masivni psi počeli su da se gaje širom Francuske, Španije, Portugala i Severne Afrike. U to doba ranog Srednjeg veka, naziv alon označavao je bilo koju vrstu agresivnog ratnog psa, jer je u toj meri alanski moloser bio dominantan. Španija je veliki broj vekova ostala poznata kao domovina najboljih alanskih pasa pa su ovi korišćeni i 1500-ih godina nove ere i za osvajanje Novog sveta.
U francuskoj su alani vremenom podeljeni na ajude - odbrambene podvrste i prese - agresivne napadačke vrste. Danas su od agresivnih vrsta poznate kanarski presa, brazilski fila i kubanski mastif.
