BAKARNO I BRONZANO DOBA

OTKRIVANJE NOVIH MATERIJALA

Zlato i bakar bili su prvi metali otkriveni još u neolitu. Ovi metali nalaze se u rekama, stenama, površini zemlje. Verovatno je praistorijski čovek, sasvim slučajno, naložio vatru i potom kada se vatra ugasila on je u ohlađenom pepelu pronašao grumuljice metala.

Stanovnici Male Azije su u 6 milenijumu p. n. e. prvi savladali veštinu izdvajanja metala iz rude. Zidali su peći od gline visoke oko dva metra, u kojima su topili rudu i pravili kalupe koji su služili za oblikovanje istopljenog metala. Topljenje rude i dalja obrada metala predstavljaju početak razvoja metalurgije. Sečiva od bakra su se lako krivila i tupila jer je bakar mekan metal, tako da se i dalje najviše koristilo oružje od kamena.

Tražeći način da poboljšaju svojstva bakra, otkrili su bronzu, mešavinu bakra i kalaja.

Slika br.1— Primitivna peć za topljenje bakarne rude i dobijanje bakra. Prvi ljudi koji su uspevali da dobiju metal topljenjem rude radili su to slučajno. Naime, oni su eksperimentisali sa šarenim mineralima i kamenjem koje bi im se svidelo, između ostalih i sa plavim azuritom, svetlo zelenim malahitom i crvenim kupritom, što su stene koje sadrže bakar. Topljenjem ovakvog kamenja ostajao je talog koji je sadržao gromuljice metala

Bronzani bodež (desno) i gvozdeni bodež (levo) kao predstavnici jednog od najvažnijeg tipa oružja u metalnim dobima razvoja čovečanstva i vojne tehnologije. Ovakvi bodeži su zahvaljujući otkrivenim materijalima mogli da se prave u sve većim dužinama, pa su

METALNA DOBA RAZVOJA

Kad je otkrivena legura bronze oko 3500 god p. n. e. povećala se efikasnost oružja jer je bronza tvrđi metal. Bronzano doba počelo je oko 3000 god p. n. e. To je ujedno i kraj neolita i praistorije uopšte. Od tada počinje istorijsko doba, odnosno stari vek, jer se tada javljaju prvi pisani istorijski izvori.

Bronzano doba je završeno oko 1200 god p. n. e., pošto je preovladala upotreba oruđa i oružja od još tvrđeg metala - gvožđa. Tada je počelo gvozdeno doba.

Pošto je gvozdeno oruđe dovelo do smanjenja vremena utrošenog na proizvodnju hrane i predmeta koji su neophodni za život, čovek je počeo da u slobodno vreme usavršava svoje zanate: kopanje rude, obradu metala, izradu posuđa od keramike i slično. U ovo doba nastali su prvi gradovi i države, zajednice ljudi koje imaju uređene zakone i organizovano društveno uređenje.

Slika br.2 - Bronzani bodež (desno) i gvozdeni bodež (levo) kao predstavnici jednog od najvažnijeg tipa oružja u metalnim dobima razvoja čovečanstva i vojne tehnologije. Ovakvi bodeži su zahvaljujući otkrivenim materijalima mogli da se prave u sve većim dužinama, pa su vremenom prerasli u rapire i mačeve, čisto probodno ili posečno-probodno oružje.

BAKARNO DOBA

Bakarno doba, kalkolit, kalkolitski period ili eneolit (grč. khalkos + lithos—”bakarni kamen”) je faza u razvoju ljudske kulture u kojoj su se metalna oruđa pojavljivala zajedno sa kamenim oruđima. Bakarno doba je daleko ranije počelo na Bliskom istoku (Aziju generalno) u odnosu na Evropu, dok je, sa druge strane, tranzicija od okasnelog evropskog bakarnog doba do punog procvata bronzanog doba bila daleko brža. Nakon otkrića čistog bakra u Anadoliji oko 6000. Godina p.n.e. bakarna metalurgija proširila se u Mesopotamiju (Sumer) i Egipat. Nešto kasnije (oko 3500. Godine p.n.e.) veština obrade bakra stigla je i do nekih izolovanih i još uvek nerazvijenih društava Kine i Evrope.

Kada su ljudi otkrili nove prirodne resurse – rude bakra na površini Zemlje – vrlo brzo su shvatili da se novi materijal može iskoristiti efikasno I kao zamena za tradicionalna oružja od drveta I kamena, pre svega sekire I buzdovane. Bakar je znatno doprineo razvoju starog sveta I pomogao kulturama Mesopotamije, Egipta, Grčke, Indije I Kine da procvetaju. Što se tiče oružja u ovim civilizacijama najočiglednija odnosila se na javljanje kraćih bodeža od bakra kao I na zamenu kamenih glava buzdovana sa bakarnim. Tokom bakarnog doba vladala je velika potražnja za bakarnim buzdovanima.

Sumerani su bili prvi narod na svetu za koji je otkriveno da je koristio bakarna oružja. Što se tiče ostalih krajeva sveta vrlo stara primena bakra zaneležena je u Kini kao I u Egiptu I na Kritu.Minojski Krićani koristili su bakar koji je dolazio sa Kipra, ostrva koje je dobilo naziv upravo po ovom vrednom metalu. Najstariji metalurzi i kovači su međutim otkrili vrlo brzo da bakarno oružje ima brojne mane. Oružje od bakra se lako oštrilo ali se isto tako lako I brzo tupilo, odnosno nije uspevalo da zadrži oštrinu.

Najprimitivnije oružje od bakra—grubo obrađene oštrice koje su služile kao glave za koplja, strele ili kao ručni noževi. Ovakva sečiva su se međutim vrlo brzo tupila zbog samog materijala od kojeg su bila izrađena pa su daleko efikasniji bili bakarni buzdo

Slika br.3—Najprimitivnije oružje od bakra—grubo obrađene oštrice koje su služile kao glave za koplja, strele ili kao ručni noževi. Ovakva sečiva su se međutim vrlo brzo tupila zbog samog materijala od kojeg su bila izrađena pa su daleko efikasniji bili bakarni buzdovani, odnosno bakarne glave za udaračka oružja koje vidimo na donjoj slici. Bakarni buzdovani se nisu lomili i krunili poput kamenih a kako nisu zahtevali oštre ivice bili su dugovečni i isplativi za izradu i primenu. Zbog toga su bakarni buzdovani bili jedno od najefikasnijih oružja bakarnog doba

BRONZANO DOBA

Bronzano doba je period koji se karakteriše upotrebom bakra i njegove legure bronze, kao glavnih tvrdih materijala u proizvodnji alatki i oružja. Hronološki posmatrano bronzano doba spada između bakarnog i gvozdenog doba, mada je u dobrom broju primera iz istorije razvoj jednog društva preskakao bakarno doba, pa se primena bronze javlja odmah posle kamenog doba.

Bronzano doba tako implicira nesposobnost ljudskih kultura da tope rudu gvožđa i koriste ovaj još tvrđi materijal, što je razvoj koji će se odigrati nešto kasnije. Bronzano doba obeležava, kako upotreba bronze, tako i seoba stočara u vreme ranog bronzanog doba (2200. - 1600. p.n.e.) na područje Mediterana. To je bio sledeći talas indoevropskih doseljenika (nakon prvog talasa seljaka u mlađem kamenom dobu, tzv. neolitske revolucije).

Stara civilizacija mogla je da pređe u bronzano doba bilo topljenjem sopstvenih ruda bakra i mešanjem sa olovom ili kalajem, ili nabavljanjem bronze iz proizvodnih centara nekih drugih naprednijih civilizacija. U Zapadnoj Aziji gde je prvo došlo do šire primene bronze nije bilo kalajne bronze, koja je mnogo kvalitetnija vrsta, pre trećeg milenijuma pre nove ere.

Bronzano doba na starom Bliskom istoku započelo je sa usponom Sumera, u 4. milenijumu pre nove ere. Kulture u ovom regionu sveta, Mesopotamiji ili Međurečju (između velikih plavnih reka Tigra i Eufrata) primenjivale su intenzivnu poljoprivredu, osmislile sistem pisanja, izmislile grnčarski točak, stvorile centralizovanu vlast, zakone i carstva, uvele društvenu podelu, ropstvo i organizovano ratovanje.

Mač je oružje koje se praktično javlja tek sa izumom bronze. Prirodni materijali poput kamena nisu bili dovoljno čvrsti na boćne pritiske pa tako u kamenom dobu mač kao oružje ne postoji. Bakar je tek donekle uspevao da omogući izradu dužih oštrica ali pr

vidimo najčešća oružja starijeg brzonzanog doba - kratki bodež za probadanje i srpasti mač, najstarije duže (posečno) sečivo na svetu. Dole vidimo bronzane mačeve iz Kanaana

Slika br.4 - Gore vidimo najčešća oružja starijeg brzonzanog doba - kratki bodež za probadanje i srpasti mač, najstarije duže (posečno) sečivo na svetu. Dole vidimo bronzane mačeve iz Kanaana. Mač je oružje koje se praktično javlja tek sa izumom bronze. Prirodni materijali poput kamena nisu bili dovoljno čvrsti na boćne pritiske pa tako u kamenom dobu mač kao oružje ne postoji. Bakar je tek donekle uspevao da omogući izradu dužih oštrica ali problem sa ovim materijalom bio je taj što je previše mekan pa su se duža sečiva od čistog bakra lako krivila i tupila. Zbog toga tvrdimo da je tek bronza omogućila pojavu dužih sečiva—mačeva, sablji i ostalih tipova oštrica.

HLADNO ORUŽJE