RATNI BRODOVI

RATNI BROD KROZ VEKOVE

Ratni broj je plovilo koje je napravljeno sa glavnim ciljem da učestvuje u pomorskim borbama. Pored toga što su naoružani, ratni brodovi su obično brži i mogu izdržati jače udare, a takođe i lakše manevrisati od običnih trgovačkih ili ribolovačkih brodova.

Za razliku od trgovačkog broda koji prenosi teret ratni brod obično prenosi samo oružje, municiju i zalihe za posadu. Ratni brodovi pripadaju mornarici kao delu vojske jednog naroda, iako su ih posedovali i pojedinci, udruženja i kompanije.

Prva plovila bili su obična izdubljena debla tzv. monoksili, kanui i splavovi.

U doba Mesopotamije, stare Persije, Grčke i Rima najčešći tip ratnog broda bile su galije (poput birema, trirema i kvinkverema), duga uska plovila koja se kreću snagom veslača, a koja su napravljena tako da potapaju protivnička plovila ili da priđu drugim brodovima radi zauzimanja i napada posade borbom prsa u prsa. Međutim, izumom katapulta u 4. veku p.n.e. Ratni brodovi su postali artiljerijsko i opsadno oružje.

Slika br. 1 - Izrada monoksila, najjednostavnijeg mogućeg čamca koji se dobijao dubljenjem stabla drveta (obično sagorevanjem)

Slika br.2— Kanu je mali uski čamac, zašiljen na oba kraja i otvoren odozgo, koji prima određeni broj veslača okrenutih u suprotnom smeru od kretanja. Kanu su koristile sve civilizacije na početku svog razvoja, a domorodački narodi Amerike nikada nisu prešli na naprednije vidove plovila

Istorijski razvoj ratnih brodova, sve do pojave klasičnih galija Prvi red—Primitivna trščana brodica i klasičan Nilski brod Drugi red— Prvi egipatski pomorski brodovi bez kobilice Treći red—Unapređeni pomorski brod Filistinaca, sa kobilicom Četvrti red— P

Mediteranske galije uglavnom su se oslanjale na snagu veslača u svrhe manevrisanja. Ali na rekama i severnijim morima snaga matice i vetra obilno se koristila za pokretanje plovila. Vikinzi su jedan od naroda koji su postali poznati po izradi brodova sa jedrima. Njihovi dugi brodovi (eng. Longships) sejali su strah i trepet Baltičkim, Severnim morem, priobaljem Atlantskog okeana, kao i na plovnim rekama koje su sa Severa ulazile u kopnena središta Evrope i Rusije. Tehnički usavršeni dugi brodovi pojavili su se negde oko 10. veka n.e.

Duge brodove karakteriše elegantni, dugački i uzan trup, sa plitkim gazom, smišljen tako radi što veće brzine. Plitak gaz je omogućavao plovidbu i u rekama dubine tek jedan metar, kao i prilaz na bukvalno svakom mestu, a simetrični oblik krme i pramca omogućavao je brzu i jednostavnu izmenu smera kretanja.

Dugi brodovi uglavnom nisu bili ratni sami po sebi, već su služili za prevoz ratnika. Nekoliko dugih brodova moglo je da se poveže platformama radi stabilnijeg kretanja pešadije u slučaju bitke na vodi.

Dugi brod Vikinga bio je u to vreme mnogo napredniji od mediteranskih plovila, posebno što se tiče navigaconih osobina, stabilnosti i hidrodinamičnosti.

Slika br.4— Klasična rimska galija I Vikinški dugi brod

Izrada monoksila, najjednostavnijeg mogućeg čamca koji se dobijao dubljenjem stabla drveta (obično sagorevanjem)

Kanu je mali uski čamac, zašiljen na oba kraja i otvoren odozgo, koji prima određeni broj veslača okrenutih u suprotnom smeru od kretanja. Kanu su koristile sve civilizacije na početku svog razvoja, a domorodački

Stari Egipćani koristili su manje lađe i čamce za ratovanje duž toka reke Nil. Ovakve brodice zvane trščane, bile su relativno jednostavne građe od upletenih i stegnutih snopova trske, sa četvrtastim jedrom. Od trščane brodice razvio se klasični Nilski brod sa jednim krmilom na krmi. Prvi egipatski pomorski veći brodovi bili su bez kobilice i sasvim nestabilni pri jakom vetru. Ovakvim plovilima Egipćani su ipak stigli do rta Dobre Nade. Kasnije su Filistinci uneli novinu u vidu kobilice što je znatno stabilizovalo plovila.

Stari Grci su izumeli pentekontere, pokretljive dugačke brodove koji su korišćeni za trgovinu, gusarenje i ratovanje. Pentekonkter su pokretala 50 veslača u dva reda od po dvadeset pet na svakoj strani broda. Novina u vidu jarbola na sredini broda omogućavala je lakše upravljanje brodom pod povoljnim vetrom.

Feničani su preuzeli Grčki pentekonter i smislili unapređenu verziju—biremu, koja je imala dva reda vesala sa obe strane, duplo dužu od pentekontera, sa 120 veslača.

Trireme, na kojima je uveden i treći red veslača sa obe strane, koristile su sve pomorske sile Mediterana, Grci, Kartaginjani i Rimljani.

Kvinkvireme, koje su nastale razvojem trirema preko kvadrirema, bile su najpoznatije i najkorišćenije galije helenističkog perioda. Rimljani su preuzeli koncept kvinkvirema od Kartaginjana, dodali svoj izum—kuku za hvatanje brodova, pod nazivom korvus (vrana) i porazili ih njihovim oružjem u čuvenoj pomorskoj bici kod Mila. Od tog trenutka Rimljani kontrolišu ceo Mediteran koji nazivaju Mare nostrum—naše more.

Slika br.3— Istorijski razvoj ratnih brodova, sve do pojave klasičnih galija

Prvi red—Primitivna trščana brodica i klasičan Nilski brod

Drugi red— Prvi egipatski pomorski brodovi bez kobilice

Treći red—Unapređeni pomorski brod Filistinaca, sa kobilicom

Četvrti red— Pentekonter, grčki ratni brod, preteča prve bireme (galije sa dva reda veslača)

HLADNO ORUŽJE

RATNI BRODOVI

RATNI BROD KROZ VEKOVE

PRAISTORIJA

BAKARNO I BRONZANO DOBA

- Egipatski ratni brod

- Minojski ratni brod

- Feničanski ratni brod

- Egejski brod IV i V tipa

- Pentekonter

- Trijakonter

GVOZDENO DOBA

- Jonski brodovi

- Lembos - ilirska ratna galija

- Etrurske ratne galije - pentakonteri i bireme

- Ilirska liburna

KLASIČNO DOBA

- Liburnija

- Heksarema ("šestica")

SREDNJI VEK

- Dromon, vizantijska ratna galija

- Šini, arapska ratna galija

- Hulk, nizozemski brod

- Džunka, kineski brod

RENESANSA

- Karaka, evropski trg. i ratni brod

RATNI BRODOVI