HLADNO ORUŽJE
kroz vekove
UVOD U HLADNO ORUŽJE
POJAM ORUŽJA I ODNOS ČOVEKA PREMA ORUŽJU
Ratovi su bili pokretačka sila istorije, i priča o ljudskom razvoju ne bi bila potpuna bez priče o uticaju ratovanja na različite kulture i društva. To je možda uznemiravajuća istina o ljudskom rodu, ali je svejedno istina. U ratovima prošlosti dve stvari su bile elementarne: ljudi, tj. ratnici i oružje koje su ti ratnici koristili.
Oružje je alatka, pomagalo ili instrument koji se koristi kako bi se nanela povreda ili šteta ljudskim bićima—fizička ili mentalna, kao i ljudskim građevinama ili sistemima. Čovek, tj. Ljudsko biće stoga određuje suštinu oružja. Da nema drugih ljudi (tj. “neprijatelja”) ovakve alatke ne bi mogle da se nazovu oružjem, već samo oruđem.
U ljudskom društvu oružje se koristi za povećanje dejstva ili efikasnosti aktivnosti poput borbi, ratova, terorizma, kriminala. Pored ove osnovne funkcije oružja (da povređuje druga ljudska bića) razmatraćemo međutim i oružja za lov i vežbu, kao i poljoprivredne i druge alatke, jer su takvi predmeti često predstavljali uzor i preteče ratnih tipova oružja. U opise hladnog oružja uključićemo takođe i opsadne i bacačke sprave, ratna vozila i brodove, kao i ratne životinje jer se oni često nisu mogli razdvojiti funkcionalno i tipološki od drugih aspekata hladnog oružja.
Slika br.1—Peloponeski rat u staroj Grčkoj, vođen između Delskog saveza (Atine i njenih saveznica) protiv Peloponeskog saveza (Sparte i saveznica) , od 431. do 404. god. p.n.e. Jedan od prvih većih sukoba među organizovanim vojskama dvaju država koji je detaljno opisan od strane jednog istoričara (Tukidida). Na osnovu njegovog opisa stičemo sliku o neprocenjivom značaju koje je hladno oružje igralo u tom ratu, kao i u većini ratova starog doba
Slika br.2—Veoma raznovrsno i maštovito indijsko oružje iz 17. veka koje pripada plemenu Maratha, i njihovoj ratničkoj kasti. Po raznolikosti oblika i boju tipova hladnog oružja, stariIndijci su se istorijski izdvojili od svih ostalih civilizacija (osim možda Kineza).
KARAKTERISTIKE i FORME ORUŽJA
Najbolje oružje je ono koje omogućava i odbrambeno i napadačko dejstvo, uz što veću fizičku razdaljinu između napadača i njegovog protivnika. Napasti ali ostati van dometa protivnapada, to je uvek bio cilj. Neverovatna raznovrsnost oružja koja se javila kao težnja ljudi da ispune ove različite a često i suprostavljene uslove koje jedno optimalno oružje mora da poseduje biće opisana u svim narednim stranicama.
Forma oružja može ići od prostih pomagala poput toljage, do komplikovanih savremenih tehnologija poput interkontinentalnih balističkih raketa i biološkog oružja. Oružje je napredovalo od prostih drvenih batina i kamenih sekira, preko revolucije u obradi metala i pojave metalnih oštrica (noževa, mačeva), izuma baruta koji je doveo do pojave vatrenog oružja, ali u novije doba i preko razvoja elektronike i nuklearne tehnologije.
Hladno oružje koje opisujemo na našem sajtu grupisano je u odgovarajuće klase i tipove, prema svojoj funkciji. Puni spisak tipova hladnog oružja možete videti na stranici:
ISTORIJSKI I TEHNOLOŠKI RAZVOJ
Istorijski posmatrano ljudi su veoma brzo oponašali, poboljšavali i usavršavali oružje koje je korišćeno protiv njih. Sama priroda ratovanja gde je oružje neprijatelja moglo, a često i bilo, uzimano kao plen na bojištu a zatim i korišćeno i imitirano olakšavala je ovu pojavu. Iako je 1720 g. p.n.e. invazija naroda Hiksa na Egipat umnogome bila olakšana primenom kompozitnih lukova i dvokolica, Egipćanima nije bilo potrebno mnogo da ova oružja prisvoje i sami, i počnu da ih koriste sa vrlo ubojitim dejstvom.
Mnoga oružja postajala su zastarela i napuštena kao posledica civilizacijskog i tehnološkog razvoja. Tehnološki razvoj često je diktirao tempo istorijskih dešavanja. Izumi, bili oni mali li veliki, javljali su se tokom vekova i u oblasti ratovanja i izrade oružja. Ratovi su, nažalost čovečanstva, bili jedan od glavnih pokretača tehnološkog razvoja.
O razvoju najznačajnijih tipova hladnog oružja možete videti ovde:
Još otkako je praistorijski čovek uzeo u ruke kamen ili kost, on je ove prve alatke koristio ne samo kao oruđe u radu već i kao oružje u ratu, u borbi protiv drugih, sebi sličnih, pojedinaca, ili u divljim družinama u borbi protiv suparničkih plemena i klanova. Oružja su tako ili pomogla da se oblikuje istorija, ili su delovala kao bitno merilo razvoja vojne tehnologije, ali i stepena napretka jednog društva uopšte.
Upravo na osnovu razvoja tehnologije, pa i vojne tehnologije, istorija se deli na određena doba, pa smo i sva opisana oružja na sajtu "HLADNO ORUŽJE KROZ VEKOVE" grupisali u takva doba razvoja, u zavisnosti od civilizacije kojoj određeno oružje pripada a koja je trajala u nekom od navedenih doba razvoja:
- KLASIČNO DOBA
- SREDNJI VEK
-RENESANSA
- SAVREMENO DOBA
Slika br.4— Korišćenje oštrica kao oružja datira sve do praistorijskih vremena. Tokom vremena međutim oštrice-sećiva su postajala sve bollja, kvalitetnija i upotrebljivija, ponajviše zbog uvođenja novih materijala, posebno metala koji se pokazao kao presudno bitan za izradu gotovo svih tipova oružja. Prvo je uveden bakar i njegova legura bronza, a zatim i gvožđe i na kraju njegova legura (poboljšanje) - čelik.
Slika br.3 - Istorijski i tehnološki razvoj udarno-posečnog oružja (sekira) i ubodnog (koplja), i njihovo istorijski uslovljeno spajanje u helebarde, koplja-sekire, posečno-ubodno oružje 14. i 15. veka
Prvi red—drvena primitivna toljaga, kamena sekira, bronzana sekira, gvozdene sekire i sekirice
Drugi red—drveno, kameno, bronzano i gvozdeno koplje, glifa i helebarda
Slika br.5 - Tipično srednjevekovno oružje Evrope: bojne sekire, topuz, helebarda, buzdovani i samostrel. Srednji vek je po mnogo čemu specifičan jer je ljudsko društvo dostiglo visok nivo proizvodnih snaga i tehnologije, koji neće biti premašen niti ugrožen sve do pojave vatrenog oružja, pa taj period obiluje veoma raznovrsnim i zanimljivim tipovima hladnog oružja.
KVALITET ORUŽJA
Što se tiče ratnika u borbi, brojnost je oduvek imala prvenstvo kao taktički i strateški element. Međutim i brojni drugi faktori u borbi odlučivali su o pobedi ili porazu, poput veštine rukovanja oružjem, hrabrosti, dobrog vođstva i organizacije, morala, obaveštajnih podataka, brzine kretanja itd. Ali nijedan drugi faktor, pored same brojnosti ljudstva, nije imao toliki uticaj kao kvalitet oružja koje se koristilo.
Kvalitet hladnog oružja se naravno menjao tokom vekova, uglavnom prateći tehnološki razvoj društva generalno, i poboljšavajući se pritom. Ali kvalitet oružja nije garantovala samo novija (savremenija) tehnologija izrade već i sirovine koje su se koristile (bolja ruda ili metal) ali i veština u radu, izradi. Zbog toga su kovači i oružari bili veoma cenjeno i vredno zanimanje u svim narodima u bronzanom, gvozdenom dobu, srednjem veku, ali i kasnije.
O različitim materijalima i tehnikama, i tehnološkim postupcima koji su korišćeni za izradu hladnog oružja kroz vekove možete pročitati ovde:
MATERIJALI I TEHNIKE IZRADE
Kvalitet i tehničke karakteristike oružja su u pojedinim trenucima bili presudni faktori za pobedu u ratu, kao što je na primer bio engleski veliki luk, koji je imao preimućstvo u dometu nad običnim lukom koji su koristili Francuzi. U starije primere presudnog uticala kvaliteta oružja možemo navesti uvođenje bojnih dvokolica u region Bliskog istoka tokom Bronzanog doba, izum kompozitnog luka, zatim pojava posečno-probodnih mačeva u oblati Egeja početkom gvozdenog doba, pojava konja i konjice u vojskama starih naroda, itd.
Japanska feudalna kultura poznata je između ostalog i po svom oružju od čelika, specijalnim mačevima katanama vrhunskog kvaliteta koji se i dan-danas, primenom mnogo modernijih tehnika obrade metala teško dostiže. Što se tiče Evrope vrhunac izrade hladnog oružja postignut je u Kasnom srednjem veku i dobu Renesanse, gde su vitezi-ta ikonska ratnička elita feudalnog društva bili opremljeni punim pločastim oklopima i čeličnim oružjem.
Slika br.6— Katana, glavno oružje feudalnih japanskih ratnika Samuraja, izrađeno od čelika vrhunskog kvaliteta. Katana je bila vrlo vredno oružje, po vrednosti se izjednačavalo sa nekim omanjim imanjem, i prenosilo se sa kolena na koleno unutar jedne porodice i klana.
ESTETIKA I SIMBOLIKA HLADNOG ORUŽJA
Ne možemo zanemariti ni estetski aspekt oružja. Oružja su često tokom istorije izrađivana ne samo da budu efikasna u nanošenju povreda drugim ljudskim bićima, već i da budu fizički dopadljiva, lepa, sa jasnim umetničkim stremljenjima.
Još od Bronzanog doba i obrazovanja ratničke elite oružje - oklopi, štitovi, koplja, mačevi, šlemovi - korišćeno je ne samo na bojištu već i u širem socijalnom kontekstu (u brojnim društvenim i verskim obredima, ceremonijama i paradama recimo) da bi se prikazao i dokazao (viši) društveni status ratnika. Ta simbolika hladnog oružja svij vrhunac doživela je u Srednjem veku Evrope, kada su viteškim turnirima paradirali ratnici u sjajnom oklopu, na gizdavim konjima i sa sofisticiranim oružjem.
Najbolji način da se prikaže ovaj značajan estetski i simbolični aspekt hladnog oružja jeste vizuelnim putem. Zbog toga na našem sajtu veoma značajno mest zauzimaju galerije slika hladnog oružja, organizovanim po dobima razvoja, civilizacijama i tipovima oružja. Galerije slika možete pogledati ovde:
Od predstavljenih bi na ovom mestu mogli da izdvojemo galeriju egzotičnog oružja gde do punog izražaja dolazi lepota forme oružja.
Slika br.8 - Ovaj bogato dekorisani grčki šlem korintskog tipa pripadao je očigledno visoko rangiranom ratniku Sparte - vojnom zapovedniku ili samom kralju. Ukrasi na vrhu i naličju šlema imali su zadatak da zadive ali i zaplaše protivnike. Takvi predmeti bili su veoma dragoceni i često nisu pripadali nekom određenom pojedincu, već čitavom društvu ili eliti, koja bi ga dodeljivala zaslužnom ratniku ili vođi.
Slika br.7 - Ove prelepe savremene paradne sablje američke mornarice izrađene su po uzoru na oružje egipatskih ratnika-konjanika, tzv. Mameluka, biranih iz redova niže aristokratije
