REČNIK

izraza i pojmova hladnog oružja, vojne tehnologije, civilizacija, vojski i vojnih odreda, ratnika, vojskovođa, ratova i bitki

C,Č,Ć

A

ADRIJANKA – francuski šlem iz I svetskog rata, M15 adrijanski (ili adrijski) šlem bio je deo vojne opreme koji je izdavan francuskoj vojsci tokom I Svetskog rata. To je bio prvi standardni šlem francuske vojske a njegova primena javila se kao potreba za zaštitom miliona francuskih vojnika koji su bili uključeni u rovovske bitke protiv Nemaca. Tada su se javljale brojne povrede glave od šrapnela kada je nova tehnika indirektne paljbe kosila ljudske živote na početku rata. Videti: oružjedana, šlem, odbrambenooružje, savremenodoba, francuska

AKINAKI – stari tip bodeža na početku Gvozdenog doba korišćen na širem području Anadolije, Bliskog istoka, centralne Azije, Mesopotamije, Egipta… Prvi put se javlja među indoevropskim I iranskim narodima početkom I milenijuma p.n.e. Najistaknutiju primenu akinaki doživljala među Skitima I Persijancma.

ALANI - Alani su bili deo šire porodice sarmatskih naroda, mlađeg sloja arijskih nomadskih naroda koji su živeli u Evroazijskim stepama od davnina (najstariji su bili Kimeri, a posle njih Skiti). Opisani su u okviru Velikih seoba naroda, kada su ratovali protiv Gota i Huna, a zatim se selili preko Galije i Iberije sve do Afrike. Koristili su kupasti tip šlema koji smo nazvali alanski šlem, a po njima je ostala poznata i jedna ratna/lovačka rasa pasa, alan, alon ili alaunt.

ALON - alan ili alaunt, naziv za danas izumrlu rasu pasa, sa korenima koji potiču iz centralne Azije, Afganistana i sa Balkana. Alanski psi su gajeni sve do 17. veka kada su ih zamenile nove rase lovačkih i pastirskih pasa nastale ukrštanjem Alana i drugih pasmina. Alanski psi su direktni potomci molosa, čuvenih ratnih i lovačkih pasa sa juga Balkanskog poluostrva (ratni psi Ilira, Tračana i Epirana) koji se danas u ovom delu sveta zadržao u genima šarplaninaca. Sa druge strane alani i drugi podtipovi molosera dali su sve značajnije mastifske rase pasa današnjice.

ALIJAT - Alijat II (od 610. do 560. godine p.n.e.) bio je jedan od najvećih kraljeva Lidije. Alijat je isterao Kimerce iz Male Azije, potčinio susedne Karijce, I zauzeo nekoliko jonskih gradova, uključujući Smirnu I Kolofon.

AMALECI (AMALEKITI) – arapsko pleme sa Sinaja sa kojima su ratovali Hebreji prilikom svog odlaska iz Egipta I naseljavanja u Kanaanu. Amaleci su bili poznati kao jahači kamila, I tako su se I borili, sa lukovima I strelama. Amaleci su bili plemenski nomadi čiji su vojni kapaciteti bili ograničeni na jahače kamila koji su bili naoružani lukovima I strelama. Kamila je pripitomljena upravo u tom geografskom području par vekova pre toga U sukobu sa Amalecima istakao se mladi hebrejski zapovednik Jošua koji će kasnije imati veoma važnu ulogu prilikom osvajanja Kanaana.

ARIOVISTUS - svevski kralj i ratni vođa. Julije Cezar opisao je Sveve u svojoj knjizi “O ratu sa Galima” kao najveći i najratoborniji narod Germana. Cezaru se suprostavila velika germanska vojska koju je predvodio švapski kralj Ariovistus 58. god. P.n.e. On je zabranio Rimljanima da ulaze u Galiju i na teritorije njegovih saveznika. Pored toga Germani su okupili i sekundarnu vojsku koja je pokušavala da opkoli snage Cezara i spoji se sa glavnom silom Ariovistusa. Discplinovana ratna mašinerija rimskih legija porazila je Germane na bojištu i poterala švapskog kralja da veži nazad preko Rajne u germanijske šume.

ARUVAL - Aruval je naziv za jedan tip srpa ili zakrivljenog sečiva iz Indije, koji je posebno čest primer u južnoj indijskoj državi Tamil Nadu. Aruval se zbog svog oblika koristi podjednako često i kao oružje i kao (poljoprivredna) alatka. Tamilci poštuju i koriste ovo oružje kao simbol Karupanara (jednog pravca Hinduizma). U popularnoj kulturi aruval se često može videti u rukama indijskih gangstera, naročito u indijskim bolivudskim filmovima.

ASIRIJA – Moćno bliskoistočno carstvo nastalo u Gvozdeno doba razvoja, sa korenima duboko u brozanom dobu Mesopotamije (Sumera I Akada). Asirija je u svoje vreme vladala nad najvećom teritorijom na svetu I predstavljala je uzor za kasnija carstva klasičnog doba poput Persije, Makedonije I Rima zbog svog centralističkog državnog uređenja I osvajačke politike. Asirci su bili veoma čuveni po agresivnom I osvajačkim ratovima, opsadnom ratovanju, I različitim tipovima napadačkog I odbrambenog naoružanja (teške dvokolice, oklopi, štitovi).

ASIRSKI MAČEVI – neki od najranijih tipova dužih sečiva rađenih u gvožđu, na području Bliskog istoka I Mesopotamije. Tipološki ih delimo na šiljaste mačeve I mačeve oblika izduženog lista. Pravljeni su početkom I milenijuma p.n.e. Uglavnom su korišćeni za probadanje, iako je njima moglo I da se poseca u krajnjoj nuždi.

ASKALON – mač Svetog Đorđa kojim je, po nekim verzijama hrišćanskih legendama, ubio mitsko čudovište- aždaju. Videti: mitologija, ratnici, srednjivek, mač, posečnooružje, probodnooružje, oružjedana

AŠURSKA SEKIRA – Prototip bojne sekire Asiraca koji je otkriven u Ašuru, staroj asirskoj prestonici, I koji verovatno nije zaživeo u primeni zbog mana u dizajnu. Videti: asirija, sekira, udarposek, gvozdenodoba

LABRIS - tip bojne sekire sa dvostrukom simetričnom glavom, dvoglava sekira. Prvi put se pojavila još u Bronzano doba u Minojskoj civilizaciji na Kritu. Čuveni po labrisima bili su još i Skiti, Amazonke, Frigijci, Lidijci i drugi anadolski, iranski i trački narodi.

LANGSEAKS - podvrsta seaksa, germanskog bojnog noža iz perioda Velikih seoba naroda i Srednjeg veka generalno. To je bilo sečivo dužine oko 60 cm, što znači da ga možemo svrstati i u kraće mačeve. Pored Germana koristili su ga i Huni, a takođe je bio prihvaćen i kao oružje rimskih vojnika tokom zadnjih nekoliko vekova postojanja Zapadnog carstva. To je naravno bila posledica činjenice da je rimska vojska bila u velikoj većini sastavljena od germanskih regruta.

LIBIJA –afrička zemlja zapadno od Egipta, iznad pustinje I na južnoj obali Mediterana, nastanjena libijskim plemenima (Meševeš, Libu, Tehenu) koja su kasnije nazvana Berberi. Uglavnom je bila pod kulturnom I vojnom dominacijom Egipta ali je u jednom trenutku libijska dinastija zavladala Egiptom (u 9. I 8. Veku p.n.e.). Kasnije je na toj teritoriji osnovana kraljevina Numidija (u Klasično doba razvoja) da bi I ona potpala pod vlast prvo Kartagine a zatim I Rimskog carstva. Videti: afrika, civilizacije, egipat, gvozdenodoba

LEVI, LEVITI – jedno od hebrejskih plemena u bronz. I gvozd. dobu razvoja čiji su ratnici bili odabrani da služe kao elitna kraljevska garda. Zbog svog izdvojenog položaja postali su omrznuti od drugih hebrejskih plemena pa im je kralj David ukinuo ove privilegije.

LIBURNIJA – tip ratnog broda u Rimskom carstvu. Galija od koje će se kasnije razviti dromon. Videti: rim, brod, galija
LOBERA – Mač katiljskog kralja Ferdinanda II, sa nadimkom “ubica vukova”. Kralj je ovo oružje koristio kao simbol svoje moće umesto tradicionalne palice (spectra). Videti: mač, srednjivek, španija, posečnooružje, probodnooružje

LIDIJA - Lidija je bila kraljevina u Gvozdenom dobu zapadne Male Azije (Anadolije), smeštena istočno od Jonije, severno od Karije I jugozapadno od Frigije. Lidija je među semitskim narodima bila poznata kao Sparda (Sabardu, Išbarda) I u svom najvećem obimu zauzimala je čitavu zapadnu Anadoliju. Glavni grad Lidije zvao se Sardis.

LIDIJSKI (ANADOLSKI) RATNI PAS - Makedonski istoričar Polinej je napisao da je jedan od najistaknutijih lidijskih kraljeva, Alijat, koristio ratne pse protiv kimerskih hordi koje su tih decenija I vekova harale širom oblašću Anadolije, rušeći Frigiju, I ugrožavajući I same granice Lidije. To se dešavalo u VI veku p.n.e. U nekim bitkama protiv Kimeraca Alijat je puštao strašne ogromne pse koji su u uvežbanim čoporima jurnuli na varvare I povredili I ubili mnoge od njih, obarajući ih sa konja I rastržući ih na zemlji.

LIKIJA - luvijska kraljevina u južnom delu Anadolije Gvozdenog doba. Naseljavali su je Likijci, indoevropski narod poznat još iz Bronzanog doba, pod nazivom Luka. Najveći deo svoje istorije Likijci su bili pod vlašću Heta.

LINOTORAKS – Oklop za telo starih Grka (Ahajaca, Dorana, Eoljana, Jonjana) u Mračno doba Grčke, prsnik načinjen od lana.

LOHABERSKA SEKIRA – dugo oružje na motki, slično helebardi, iz Škotske 14. I 15. Veka. Naziva se I škotskom sekirom. Takav tip oružja su istorijski koristili škotska brđanska plemena, u međusobnim sukobima, kao I protiv engleske kraljevske vojske. Sama helebarda slična je oružju koje se koristi za žetvu I košenje, poput kose. Kuka na sredini lohabera nosi sličnost sa pastirskom kukom, kao I poljoprivrednom alatkom koja se koristi za prenošenje bala sena ili za obrezivanje grana drveća.

LUVIJCI - stari egejski narod, srodan sa Hetima, koji se naselio u južnom delu Anadolije, na obali Mediterana. Ima dokaza da su Luvijci naselili Egejska ostrva čak i pre Minojaca sa Krita. Neke luvijske države razvile su se i ostvarile izvesnu samostalnost tokom Gvozdenog doba, poput Kilikije, Likije, Karije i Lidije.

LUVIJSKI KUKASTI MAČEVI - Ovakav tip specifičnog I geografski vrlo ograničenog oružja nastao je u Gvozdenom dobu među pripadnicima luvijske grane naroda u Anadoliji. Njega su nosili pripadnici pisidijskih brđanskih odreda, kao I karijskih teških pešaka. Pretpostavlja se da je I ovaj tip krivog mača nastao od kopeša (ili od tračkih krivih sečiva?), tog najstarijeg zakrivljenog oblika dužeg sečiva, I da je u južnoj Anadoliji vremenom zadobio svoj karakteristični oblik koji će se istorijski pokazati kao neefikasan I nepraktičan

LJUSKASTI OKLOP – jedan od glavnih tipova oklopa u Bronzanom I Gvozdenom dobu razvoja, koji se pravi tako što se metalne pločice manjih dimenzija preklapaju delimično jedna preko druge. Korišćen je još od starog Egipta, preko Hetita, Asiraca I Skita, sve do Rimljana I Kelta. Zamenili su ga napredniji lamelarni I verižni tipovi oklopa. Videti: oklop, odbrambenooružje, egipat, heti, asirija, materijal

LJUSKASTI ŠLEM - kožni ili metalni šlem, dodatno ojačan preklapajućim ljuskicama koje su takođe mogle da se prave od različitih materijala. Javlja se u nekim civilizacijama Bronzanog i Gvozdenog doba, poput Mikene, Sklta, Frigijaca itd.

B

BACAČKO ORUŽJE – ili oružje na daljinu. Hladno oružje na daljinu jeste ono koje na neprijatelja deluje pomoću projektila. Projektil može biti tek običan kamen ili kakav drugi tvrd materijal koji se može naći u prirodi bez potrebe za nekom obradom, ali i sofisticiran i fino izrađen projektil poput čeličnih vrhova za strele kojima se probijao i najdeblji oklop, ili vrh džilita koji se otkidao i ostajao u telu žrtve. Primeri hladnog oružja na daljinu jesu praćka, duvaljka, bumerang, džilit, luk i strela, odnosno samostrel. Videti: uvod, klasifikacija, bacačkooružje

BALATO - Balato je sečivo koje potič sa Niasa, ostrva na zapadnoj obali Severne Sumatre, država Indonezija. To je dugački nož ili mač (iako ne liči na evropske mačeve) koji dolazi u velikom broju najraznovrsnijih oblika, i sa različitim sečivima, drškama i kanijama. Velika većina balato sečiva imaju prošireni špicasti vrh koji je pogodan za probadanje, dok je ostatak sečiva prav (ravnostran) sa gornje strane a na posečnoj strani može biti i blago zakrivljen.

BALISTIČKI PRSLUK - Balistički prsluk koji je otporan na metke, ili neprobojni prsluk, jeste deo lične opreme savremenih vojnih I policijskih snaga, koji pomaže u apsorbovanju I neutralisanju dejstva projektila iz vatrenog oružja I šrapnela iz eksplozija. Nosi se na gornjem delu tela I prevashodno štiti grudi I stomak. Ovakvi savremeni oklopi prave se od većeg broja slojeva različitog materijala koji se mogu I preplitati ili upletati. Videti: oružjedana, oklop, savremenodoba, odbrambenooružje

BENJAMIN – hebrejsko pleme u bronz. I gvozd. dobu čiji su ratnici bili poznati kao odlični praćkaši, koji su mogli da izbacuju kamenje I levom I desnom rukom.

BERDIŠ(A) - Berdiš, ili berdiša jeste jedan od srednjevekovnih tipova dugačkog oružja na motkama. Najsrodniji je sa glifom, a nastao od danske sekire. I dok je danska imala naziv „velika sekira“, berdiš se nazivao „dugačkom“ zbog izrazito dugačkog sečiva koj ide paralelno sa većim delom gornjeg kopljišta. Berdiš se prvi put zvanično pojavljuje 1500. godine ali postoje brojni srednjevekovni rukopisi koji opisuju veoma slično oružje još 1250. godine. Berdiš se pored glife i danske sekire razlikuje i od helebarde, i to po tome što nema sečivo, kuku niti čekić sa zadnje strane, kao ni vrh koplja. Kod berdiša je jedina udarna i posečna ivica ona spreda. Videti: dugooružje, oružjedana, udarposek, sekira

BINDIPALA - naziv za glavno indijsko oružje u gvozdenom dobu iz grupe oružja za blisku borbu (amukta). To je verovatno bila teška toljaga, tj. buzdovan, sa širokim i savijenim zadnjim krajem, srednje dužine. Ratnici su koristili ovo oružje za mlaćenje, lomljenje, onesvešćivanje i dokrajčivanje neprijateljskih vojnika.

BIZALTI - Bizalti su bili jedno tračansko pleme, i poznati kao vrhunski plaćenici. Njih su najviše angažovali grčki vladari tokom Klasičnog perioda, kao i susedni Makedonci. Bizalti su svoje „čuvenje“ zadržali sve do doba Rimske republike. Rimski istoričari ih spominju kao „prvoklasne borce“.

BOGU – japanski oklop za vežbe borilačkih veština. Bogu je oprema za trening koja se koristi prvenstveno u kendou, japanskoj borilačkoj veštini, dok se drugačije varijante bogua koriste i kod jukendoa, naginatajutsua, i sojutsua.

BOHEMIJSKO UŠASTO KOPLJE - Bohemijsko (Bohemija – srednjevekovna kraljevina na teritoriji današnje Češke) ušasto koplje je bilo naziv za dugačko oružje na motki, podtip koplja sa krilcima. Takvo oružje je imao dugačku drvenu držalju i metalnu navlačnu glavu u vidu dugačkog masivnog koplja i dva bočna (krilna) sečiva usmerena nagore ili upravo na glavno koplje.

BONETI - indijanske perjanice. Ratna oprema urođeničkih naroda (Severne) Amerike sastojala se od nekih neobičnih elemenata, kao što su na primer upečatljive perjanice za glavu i dekorativni šeširi. Ovakve perjanice kakve smo dosta viđali po američkim vestern filmovima ustvari su tipična odlika samo indijanskih plemena iz centralnoameričkih velikih ravnica. Takve perjanice su indijanski ratnici nosili u bitkama dok ih danas preostali urođenici Sev. Amerike nose u tradicionalnim ceremonijama. Njima se i danas pridaje veliki duhovni i magijski značaj.

BRIKOLA - Srednjevekovna bacačka sprava, konstrukcija koja je koristila mehaničku snagu da izbacuje projektile na veće distance. Najviše je ličila na znatno napredniji trebušet, s tim što je brikola bila manjih dimenzija i znatno manjeg dometa.

BROD - Ratni broj je plovilo koje je napravljeno sa glavnim ciljem da učestvuje u pomorskim borbama. Pored toga što su naoružani, ratni brodovi su obično brži i mogu izdržati jače udare, a takođe i lakše manevrisati od običnih trgovačkih ili ribolovačkih brodova. Videti: uvod, klasifikacija, ratni brodovi, brod

BUGEIŠI - Japanske srednjevekovne ratnice, žene samuraji, pripadnice visokog plemstva Japana. Borile su se najčešće dugim oružjem na motkama - naginatama.

BULAVA – kozački buzdovan koji su koristili pripadnici vojske Atamana u današnjoj Ukrajini I Poljskoj u doba Renesanse. Bio je često veoma dekorisan I postepeno se pretvorio u simbolični skiptar. Videti: buzdovan, udaračkooružje, kozaci, ukrajina, renesansa, poljska

BUN GARBAIN, BITKA KOD - 1570. Godine odigrala se bitka između dva škotska klana. U ovoj borbi se posebno istakao Donald iz klana Kameron, koji je dobio naziv “Majstor sekire” jer je dugačkom lohaberskom sekirom posekao poglavicu suparničkog klana Mekinštoš.

C

CIRKUSKI NOŽEVI ZA BACANJE - savremeni mali noževi sa jednim oštrim krajem. Takvi predmeti se obično prave u jednom komadu, od čelika ili neke legure, bez drške. Nož za bacanje ima dva dela, „oštricu“ koja predstavlja naoštreni deo noža i dršku, koja je zaobljena. Drška omogućava korisniku da bezbedno drži predmet bez bojazni da će se poseći, ali i da predstavlja kontrateg sečivu.

CVAJHANDER – dvoručni mač kasnog Srednjeg veka I Renesanse. Najviše je korišćen u Nemačkoj. Predstavlja finalnu fazu produživanja srednjevekovnih mačeva I mogao je da ima dužinu I oko 2 metra. Koristili su ga recimo vitezovi Tevtonci. Videti: tevtonci, nemačka, mač, posečprobod, renesansa, srednjivek

Č

ČAKRAM - bacačko oružje iz Indije. To je kružni odnosni prstenasti metalni predmet, sa oštrom spoljašnjom ivicom, prečnika od 12 do 30 centimetara. Takođe je poznato kao čalikar ili “prsten”. Čakram se prvenstveno bacao u borbi, na srednju razdaljinu, ali je takođe mogao da se koristi I u bliskoj borbi, iz ruke. Manja varijanta pod imenom čakri nošena je na zglobu ruke. Povezano oružje sa ovim jeste I čakri dang, štap od bambusa sa čakrijem na jednom kraju.

ČETKASTI ŠLEM – karakteristični šlem Pomorskog naroda I Filistinaca koji se pravio tako što se u metalni obruč stavljala gomila upletenih konjskih dlaka ili kožnih traka. Videti: pomorskinarod, šlem, filistinci, odbrambenooružje

ČIZME ZA DŽUNGLU - ojničke čizme za džunglu jesu deo vojne opreme koja je napravljena za ratovanje u vlažnim i vrelim šumskim uslovima, u kojima standardne kožne čizme postaju neudobne ili nedovoljno dobre. Čizme za džunglu imaju proreze za provetravanje stopala a ponekad i delove od platna u gornjem delu, kako bi se olakšala cirkulacija vazduha i i isticanje nakupljene vlage. Videti: oružjedana, savremenodoba, odbrambenooružje, čizme, amerika, vijetnam

ČOKUTO - Čokuto je naziv za jedan tip japanskog mača iz starije istorije ove zemlje, koji je prosto značio “pravostrani mač”. Kao i drugi tipovi naoružanja, mačevi Japana preuzeti su iz Kine, a čokuto je sa kontinenta na Japanska ostrva stigao već u periodu od 4- 6. veka p.n.e. Zbog toga i ne čudi što čokuto veoma nalikuje kineskim mačevima iz ovog i ranijeg perioda Kine, recimo iz perioda carske Kine (klasično doba).

Ć

ĆINKVEDA - Cinkvedea (ćinkveda) je bio naziv za kraći građanski mač (ili duži bodež) koji je bio popularan za nošenje u Italiji 15. I 16. veka. Sam naziv znači „pet prstiju“ i odnosi se na širinu sečiva neposredno iznad štitnika. Takav tip mača smišljen je u Severnoj Italiji i imao je veoma masivnu oštricu, dužine oko 45 cm, i nešto zaobljeniji vršak. Drška je bila jednostavna, sa malom jabučicom, a štitnik se krivio, sa rogovima štitnika usmerenih prema vršku. Duž sečiva su se obično protezala nekoliko fulera (kanala, udubljenja), kako bi se smanjila težina oružja. Široko sečivo je bilo veoma pogodno za ukrašavanje graviranjem.

D

DANSKA SEKIRA - Danska sekira je jedan od najranijih tipova dugačkih velikih bojnih sekira, koja je korišćena u periodu prelaska sa Evropskog vikinškog doba na razvijeni Srednji vek. Drugi nazivi za ovo oružje bili su Engleska duga sekira, Velika sekira. Tokom 10. I 11. Veka danska sekira postala je popularna i van Skandinavije, i to tamo gde je uticaj Vikinga bio snažan, poput Engleske, Irske i Normandije. Istorijske beleške opisuju dansku sekiru kao oružje ratničke elite u ovom periodu, poput Huskarla u Anglo-Saksonskoj Engleskoj. Za dansku sekiru se govorilo da jednim zamahom može da odseče glavu konja. Pored ovih regiona dansku sekiru koristili su i pripadnici Varjaške garde u Vizantiji, što ne čudi jer su Varjazi bili poreklom sa severa Evrope. Videti: danska, sekira, dugooružje, udarposek, srednjivek, vikinzi

DEFENSORES - defenzori ili branitelji; Alanska vojska sastojala se od jedne kompaktne celine poređane u veći broj redova jahača na konjima. Rimski vojni stratezi i istoričari opisuju da se alanska konjica delila na veći broj odreda, i to nekoliko koursoresa (napadača) i defensoresa (odbrane). Odredi koursoresa naizmenično su jurišali na neprijatelja i povlačili se, dok su defensoresi štitili bokove i pozadinu ove konjaničke napadačke mašinerije, ali se takođe i uključivali u bitku kada bi bilo jasno da Alani pobeđuju i da je potreban finalni udar.

DESTRIJER - Destrijer je najpoznatiji tip (ne I rasa) konja koja je korišćena u ratne svrhe tokom Srednjeg veka. Na konjima destrijerima jahali su vitezovi u bitkama I na turnirima. Nadimak ovog tipa konja je I “Veliki konj”, zbog svoje veličine ali I značaja koji je imao u istoriji.

DHA - Dha je opšti naziv za mač ili dugački nož među različitim etničkim grupama koje žive u regionu jugoistočne Azije, konkretno u Burmi, Tajlandu, Kambodži i Laosu. To je ustvari burmanski izraz koji prosto znači „sečivo“. Dha sečiva poseduju neke zajedničke karakteristike koje ih razlikuju od drugih sličnih mačeva, noževa, sablji i bodeža. Sama reč „dha“ verovatno je etimološki povezana sa kineskom „dao“ koja znači takođe dugački nož ili sablja.

DIJI - Jedno tračko pleme, Diji, bilo je odgovorno za najgore divljaštvo tokom Peloponeskog rata. Na svom putu kroz Beotiju ubili su čitavo stanovništvo jedne manje pokrajine u Beotiji, uključujući i malu decu i sve domaće životinje. Diji su bili nezavisni od vlasti Odriskog kralja, ali su mu služili kao plaćenici.

DIPILON, ILI DIPILONSKI ŠTIT – stari tip štita korišćen u Mračno doba Grčke, karakterističnog usečenog oblika na bokovima. Nastao je od štita-osmice dok je I sam poslužio kao uzor novijim tipovima štitova, poput beotskog. Videti: štit, odbrambenooružje, gvozdenodoba, dorani, mračnodoba, staragrčka

DONG SON KULTURA – Kultura Dong Son (u bukvalnom prevodu: „Istočna planina“) je bila zajednica ljudi starog Vijetnama i šireg prostora jugoistočne Azije u Bronzanom dobu, sa centrom oko doline Crvene reke. Dong Son narod je bio vešt u poljoprivredi i stočarstvu, ribarstvu kao i u bronzanoj metalurgiji. Stari Vijetnamci su bili čuveni po svom znanju livenja obrade bronze što se može videti po brojnim arheološkim nalazima predmeta i oružja od bronze koji su nađeni širom Azije a potiču iz ove kulture. Stari Vijetnamci iz Dong Son kulture su izlivali bronzu u kalupe od voska, što je tehnika koja je kasnije prenešena u Kinu gde je masovno primenjivana.

DONG SON SEKIRE - Od oružja koje su Dong Sonovci pravili izdvajaju se posebno navlačne sekire različitih oblika, vrlo prefinjene konstrukcije. Navlačne dong son sekire pravljene su u različitim oblicima, od onih prostih navlaka koje smo već viđali i u primeru Bliskoistočnih i mesopotamskih civilizacija, preko dugačkih i vitkih glava, sve do oblika zašiljene cipele, ili opanka. Dong son sekire u obliku cipela su pronađene u grobovima plemićkih ratnika. Ovakve sekire su služile kao udaračko ali i kao bacačko oružje.

DORI – naziv za koplje gvozdenih naroda južnog Balkana I stare Grčke, konkretno Dorana, plemena koje je I dobilo naziv po ovom oružju ili pojmovima vezanim za njega (tvrdo, drvo). Dori je bilo dugačko koplje za ratnike pešake (kopljanike, hoplite) opremljeno gvozdenom glavom. Videti: dorani, mračnodoba, staragrčka, gvozdenodoba, koplje, probodnooružje

DROMON - Dromon (od grčke reči koja je značila „trkač“) je bio tip galije i najbitniji tip ratnog broda Vizantijske mornarice, od 5. do 12. veka, kada je već zamenjen italijanskim galijama. Dromon se razvio od stare liburnije, tipa galije koja je korišćena u Rimskom carstvu. Videti: brod, vizantija, srednjivek, galija, oružjedana

DVOGLED ŠLEM - ili šlem-naočare, podtip spangenhelma koji ima pridodate štitnike za oči i slepoočnice u obliku savremenih okvira za naočare, videti spangenhelm

DVOKOLICE – Dvokolice su sredstvo za prevoz ratnika na platformi sa dva točka koju vuku konji ili neke druge životinje. Prvobitne dvokolice bile su brze, lake i otvorene, i njih su vukla dva ili više konja. Takva vozila nisu bila ništa više od platforme sa rukohvatima ispred vozača. U svrhe ratovanja korišćena je tokom bronzanog i gvozdenog doba. Kasnije su dodate ivice, oklopi, ojačanja. U starom Rimu biga su bile dvokolice koje su vukla dva konja, triga tri konja i kvadriga četiri konja. Dvokolice su izgubile vojni značaj u 4. veku p.n.e. ali su nastavile da se koriste u ceremonijama, procesijama i trkama sve do kasnog srednjeg veka.

DVOKUPASTI ASIRSKI ŠLEM - Ovaj tip asirskog šlema (ili bojne kape-turbana) bio je sastavljen od dva “sprata” veće kupe u osnovi, koja se lomila negde na polovini, i manje kupe na njoj. U slučaju da je to zaista bio šlem možemo pretpostaviti da je ideja bila slična kao i kod šlemova sa krestama — da se smanji površina koja bi primila direktni udarac u teme. Sva je prilika da je ovaj vid zaštite ili ukrasa za glavu bio ustvari ceremonijalna kapa koju su nosili vladari i drugi državni dostojanstvenici, poput vojskovođa ili ratnika.

DŽ

DŽILIT – (kraće) koplje za bacanje, sulica. Džilit je jedno od najprostijih I najstarijih tipova oružja. Potiče još od praistorije kada su ljudi kamenog doba lovili životinje kopljima za bacanje sa kamenim I koštanim glavama. Džilit je glavno oružje nekih tipova lakih pešaka - čarkaša u vojskama većine starih civilizacija, poput tračkih, grčkih I makedonskih peltasta. Videti: klasifikacija, koplje, bacačkooružje, probodnooružje

DŽILIT SA KONOPCEM – egejsko unapređenje običnog džilita. Filistinski džiliti su imali prorez u navlačnom delu glave džilita kroz koji se provlačio konopac. Konopac je čvrsto obmotavao oko držalje džilita. Kada se džilit bacao konopac se povlačio i time je stvarao moment sile koji je rotirao džilit. Rotiranje je stabilizovalo let džilita i omogućavalo veći domet i preciznost. Videti: filistinci, gvozdenodoba, bacačkooružje, džilit

Đ

ĐENOVLJANSKI SAMOSTRELI - Jedna od najpoznatijih vojnih jedinica na svetu opremljena samostrelima poticala je iz Italije, konkretno iz grada Đenove a njeni pripadnici nazivani su „balestrieri genovesi“ – đenovljanski strelci sa samostrelima. Đenovljanski strelci borili su se kao plaćenici širom Evrope, uterujući strah u kosti svakom vitezu od obala Mediterana do Baltika. Glavno oružje Đenovljana bio je samostrel koji je pravila jedna firma iz Đenove – pod nazivom „Baliste“. U samom gradu postojala je i škola za obučavanje strelaca, pa je Đenova postao veliki centar izvoza plaćenika i inovativne vojne tegnologije.

E

EGEJ (EGEJSKO MORE) – istočni deo Mediteranskog mora, između Evrope, Azije i Afrike, zbog svog povoljnog položaja na sredokraći trgovačkih puteva postao je kolevka nekih od najstarijih civilizacija sveta, poput Minojske (na Kritu), Mikenske (na kopnu Grčke), Troje (na obali Male Azije), Fenikije i Kanaana (u Levantu). Videti: civilizacije, evropa, minojci, mikenjani,feničani, kanaan.

EGILEJ – prapostojbina Jonjana u severnom delu Peloponeza, koja je kasnije nazvana Aheja. Videti: dorani, jonjani, gvozdenodoba, staragrčka, civilizacije, egej, evropa

EGZODUS – biblijski naziv za izbavljenje hebrejskog naroda iz ropstva u Egiptu (1275-1225. god. p.n.e.), odnosno pomeranje Hebreja otprilike u vreme kada su se dešavala previranja I seobe I među svim ostalim narodima Egeja, Bliskog istoka I centralne Azije.

ENGLIBARANGOI - Veliki broj Anglo-saksona pod pritiskom normanskih osvajača beži na kontinent, pa tako vizantijski izvori spominju veliki broj Englibarangoija, odnosno engleskih pripadnika Varjaške garde koji su se prijavljivali kao plaćenici u Carigradu. Engleski Varjazi jahali su u bitke na konjima kao teški oklopnici, da bi zatim pred sam sudar sa protivnicima silazili sa konja i jurišali sekirama.

MADU - Rogati štit iz Indije, koji je verovatno pravljen još u staro doba među domorodačkim dravidskim stanovništvom, ali značajniju primenu doživljava tokom Srednjeg veka i Renesanse. Madu štit se sastoji od bočno usmerenih rogova neke životinje i središnje metalne ploče. U Pandžabu su ovakav način izrade doveli do krajnosti pa je ceo maduvu pravljen samo od gvožđa, bez osnovnih elemenata od rogova.

MAKAIRA - Makaira je starogrčka reč koja je imala staro indoevropsko poreklo povezano sa makhe –borba, makhesthai – boriti se, a koja je označavala jedan tip dugačkog sečiva, generalno velikog noža ili mača/sablje sa jednom posečnom ivicom. Što se tiče oblika i funkcije makaira je bila blisko povezana sa kopisom, jednoposečnim dugačkim bodežom iz Grčke Klasičnog doba razvoja. Makaira je ipak imala starije poreklo jer se javlja još u doba Mikenske civilizacije, pa možemo zaključiti da je kopis nastao od nje. Makairu ipak smatrano oružjem gvozdenog doba jer su je najviše koristili konjanici kojih nije bilo u Bronzanom dobu.

MALI MAČ - Mali mač, lagani mač, dvorjanski mač, mač uz odeću, su sve bili sinonimni nazivi za jedan tip laganog jednoručnog oružja koje je imalo čisto probodnu funkciju i nastalo razvojem od dužeg i masivnijeg rapira s kraja perioda Renesanse. Vrhunac popularnosti malog mača bio je od sredine 17. do sredine 18. veka.

MALJ – tip ratnog čekića koji je (vrlo ograničeno) korišćen u Srednjem veku Evrope, naročito u Francuskoj gde je I jedna pobuna seljaštva nazvana “Pobuna maljeva”. Pored glavne udaračke funkcije služio je I kao pomoćna alatka strelcima da zabadaju kolčeve u zemlju kao odbrana od konjice. Videti: čekić, udaračkooružje, srednjivek, francuska

MANGONEL - Mangonel je starofrancuska reč (čije je poreklo grčko – magonon – ratna mašina) za određeni tip katapulta ili bacačko-opsadne sprave koja je korišćena u Srednjem veku. Mangonel je izbacivao proejktile na zidine utvrda i zamkova sa ciljem rušenja i probijanja. Pojam mangonel je često mešan sa trebušet, i te dve reči su često međusobno brkane i zamenjivane kada su se opisivale bacačke sprave. Često se takođe odnosio na opšti pojam opsadnih sprava u Srednjem veku, bez obzira na konkretni tip. Ovakva konfuzija pojmova takođe važi i za reč „katapult“, što je savremeni izraz za staro oružje pod nazivom onager ili divlji magarac. Videti: opsadnasprava, srednjivek, oružjedana, francuska

MARIJANU – Ratnička dvokoličarska elita šireg prostora Bliskog istoka, Prednje Azije I Egipta, u periodu Srednjeg I Mlađeg Bronzanog doba, kao I početkom Gvozdenog doba. Videti: egipat, heti, mitani, dvokolice, vojska, bronzanodoba

MASTIF - Mastif se kao rasa psa pojavljuje u ratovima ljudi još od doba Herija VIII u Engleskoj , kao i Šarla V u Svetom rimskom carstvu (Nemačka i Francuska), u 14. i 15. veku. Španski konkvistadori su pored naprednog evropskog oružja i opreme u Novi svet doneli konje koji su bili veoma zastrašujući domorotcima, ali takođe i ratne pse, dresirane krvoločne životinje koje su bile uključene u mnoge bitke i surovosti načinjene nad Astecima, Majama i Inkama. Videti: oružjedana, pas, životinje, renesansa, španija, konkvistadori, amerika

MASUNDI - Osmougaoni indijski buzdovan imao je čak i posebno ime, masundi. On je imao masivnu glavu i široku i snažnu dršku.

MEZI - Mezi su bili plemenski savez getskog (dačanskog) porekla koje je još od Bronzanog doba živelo u jugoistočnoj Evropi I na Balkanu. Nakon raspada Hetskog carstva Mezi su se preselili južnije, preko Bosfora, na teritoriju Anadolije, I to konkretno u Kapadokiju, prateći migracije drugih (srodnih) naroda, poput Frigijaca, Bitina I dr. Jedan deo Miza je nastavio I dalje I stigao čak do Tigra I Eufrata, dolazeći tako u kontakt I neizbežni sukob sa Asirskim carstvom. Asirci su ovaj narod nazivali Muški. Mizijci su se vekovima održali u području Anadolije I učestvovali u stvaranju Jermenske nacije.

MIKENSKA CIVILIZACIJA –Stara Bronzana civilizacija koja se razvila na kopnu Grčke i u basenu Egejskog mora, sa početkom od 1600. Godine p.n.e. Zamenila je stariju Minojsku civilizaciju na prevlasti u ovom delu sveta i učestvovala u njenom padu. Mikensku civilizaciju su uglavnom izgradili Ahajci mada su učestvovala i ostala domorodačka egejska plemena poput Pelazga, Minojaca, Minijaca, Lelega. Mikenjani su srušili Troju i njenu kraljevinu na severnoj obali Male Azije. Mikenska civilizacija je trajala do 12. Veka p.n.e. kada je srušena pod navalom gvozdenih plemena sa Balkana, poput Dorana. Videti: civilizacije, bronzanodoba, staragrčka, dvokolice, mač, koplje, evropa

MINI NAUE II BODEŽ – tip bodeža koji je korišćen u Mračno doba Grčke, a koji u potpunosti oponaša po obliku Naue II tip posečno-probodnog mača, osim što je kraći. Videti: bodež, posečprobod, staragrčka, mračnodoba, gvozdenodoba

MLAT(ILICA) – Mlat ili buzdovan na lancu je oružje koje se sastoji od udarne glave, držalje i savitljivog dela između, u vidu konopca, lanca ili kožne trake. Mlat može biti dvoručno pešadijsko oružje koje se istorijski razvilo od istoimene (mlatilica) poljoprivredne alatke, ili jednoručno koje su uglavnom koristili konjanici. Mlat je najviše korišćen tokom Srednjeg veka u Evropi i Aziji. Videti: udaračkooružje, mlat, srednjivek, evropa

NAGINATA - Naginata je jedna od nekoliko varijanti japanskih sečiva koja su se izrađivala na tradicionalni način - nihonto. Sečivo se postavljalo na dugačku držalju, pa tako ovo oružje funkcionalno svrstavamo u duga oružja na motkama. Što se oblika i funkcije tiče naginata je veoma nalikovao evropskom oružju glejv ili glifa (eng. glaive),a ta dva oružja su korišćena otprilike u isto vreme (kraj Srednjeg veka i Renesanse).

NASTES - Karijce je u Trojanskom ratupredvodio kralj I ratni vođa Nastes, uz pomoć svog brata Amfimahusa (“koji ume svestrano da se bori” – pretpostavlja se da se ovo odnosi na činjenicu da su tek neki ,ne I svi, Karijci umeli da se bore i kao čarkaši I kao teški kopljanici u falangama). Nastesovo ime se doduše nabraja na spisku istaknutih heroja učesnika u ratu, ali Homer iznosi I neke druge ne toliko laskave informacije o ovom karijskom vođi Karijaca. Naime, osim što su prvi narod u Ilijadi koji je spomenut kao varvarski (“koji ne govori grčkim jezikom”). opisano je kako se Nastes na bojnom polju pojavio opremljen u previše gizdavoj ratnoj opremi.

NASTESOV OKLOP - mitski zlatni oklop karijskog vođe Nastesa u Trojanskom ratu. Homer kaže da je ovaj izgledao kao nakinđurena curica zbog zlatnog oklopa, ili zlatnih ukrasa na svom oklopu. Time se umanjuje njegova muškost I manje više predviđa njegova sudbina. Naime, nakinđureni oklop bio je I razlog zbog kojeg je Nastes poginuo. Kako je takav deo opreme bio nezgrapan I težak Nastes je u jednom trenutku pao u vodu neke reke, što ga je onemogućilo da se valjano odbrani od napada Grka u tom trenutku. Zbog toga je pao pod udarcima oružja Ahila koji mu je uzeo zlato sa mrtvog tela, bilo u obliku celog oklopa, ili samo neki elemenata.

NAVLAČNA SEKIRA – Završna faza u razvoju prirubnih sekira starijeg Bronzanog doba. Navlačna sekira je imala šupljinu u koju se uvlačila drvena držalja. Uzori za izradu navlačnih sekira potiču iz primera prirubnih sekira, palstava i sekira sa krilcima koje su prve ljudske civilizacije izrađivale i koristile u srednjem bronzanom dobu. Kao što to obično biva razvoj jedne ideje često je duže vremena kvantitativni—u ovom slučaju prosto povećanje veličine graničnika, da bi se na kraju iz toga (naizgled odjednom) izrodila kvalitativna promena, što se u slučaju navlačnih sekira odnosi na odbacivanje graničnika i uvođenje “navlake” od metala koja se stavljala celim obimom oko isturenog dela drvene držalje. Videti: sumer, bliskiistok, mesopotamija, kelti, bronzanodoba, udarposek, sekira

NEFTALIM – hebrejsko pleme u bronz. I gvozd. dobu čiji su se ratnici specijalizovali za ratovanje kao pešaci u pozadini. Poslednji položaji u bojnom poretku Hebreja pripadali su Neftalima, teškim pešacima naoružanim štitovima I kopljima koji su se borili u slučaju zaseda I napada na Hebreje otpozadi.

NR-40 - To je bio fabrički naziv za sovjetski bojni nož koji je prvi put napravljen 1940. god, u osvit Drugog svetskog rata (Velikog ili otadžbinskog rata kako su ga zvali Rusi) da bi njegova primena praktično zadržana sve do današnjih dana kroz brojne savremenije varijante, kopije i poboljšanja ovog noža. Nadimak odnosno popularni naziv ovog oružja bio je nož razvedčika, što je značilo nož izviđača, izviđački nož.

NUBIJA – Region u današnjem Sudanu I Etiopiji, južno od Egipta na izvorima I gornjim tokovima Plavog I Belog Nila. Postojbina nekih od najstarijih afričkih kultura I civilizacija, culture Prekerma u Neolitu, Kerma u Bronzanom dobu, Kuš I Nubija u Gvozdenom dobu, I Mero u Klasično doba razvoja. Veći deo istorije Nubija je bila pod kulturnom I vojnom dominacijom Egipta. U jednom period međutim nubijski vladari osvojili su Egipat (7. I 6. Vek p.n.e.) , što se naziva kušitskim periodom Egipta. Videti: egipat, nubija, gvozdenodoba, civilizacije

OKLOP – odbrambeno oružje, deo zaštitne oružje koji se navlači na telo i štiti ratnika od udaraca i projektila; najčešće se odnosi na prsnik, ali i na dodatne elemente zaštite, poput štitnika za ramena, noge, ruke... Oklop (starosrpska reč za ovaj deo opreme je brnja) je tvrdi deo opreme koji se stavljao na određene delove tela kako bi svojom čvrstinom štitio mekano tkivo i organe ratnika. Čovek je još u najstarije vreme pravio oklope od kože, kosti i roga, a kasnije i od metala. videti: uvod, klasifikacija, odbrambenooružje

OGLEDALO-OKLOP - Oklop-ogledalo, ili zrcalo na većini istočnoslovenskih jezika, bio je tip oklopa koji je korišćen u Aziji i Evropi sve do 17. veka. Izraz na kineskom jeziku (gde je ovaj tip oklopa takođe bio veoma čest) a koji glasi pinjin, znači „četiri srca“, što odražava oblik oklopa u vidu četiri metalne ploče međusobno spojene zakivcima. Reč „ogledalo“ se javlja u evropskim jezicima zbog toga što je centralna ploča (koja je išla preko grudi ratnika) bila u obliku kružne ploče i zbog uglačanosti i sjaja nalikovala na ogledalo. Videti: oklop, odbrambenooružje, oružjedana, srednjivek, azija, mongoli, kina

OKASTA SEKIRA (SEKIRA SA OKCIMA) – Stari tip sekire iz bronzanog doba, sa karakterističnim prorezima u metalu glave, u vidu dva oka (kružna proreza). Okasta sekira nastala je od epsilon sekire, I služila kao uzor naprednijem kljunastom tipu sekire. Okca su zaostala karakteristika od prostora između dve unutrašnje krivine kraka epsilon sekire, i služila su da se sekira zadnjim krajem pričvrsti za, i poveže sa drškom. Ova promena pratila je zahtev za prelaskom sa posečne na probojnu sekiru.

OKSIBEL – starogrčka opsadno-bacačka sprava koja je korišćena od 4. veka p.n.e. Nastala je od gastrofetesa – samostrela sa postoljem, a kasnije je zamenjena naprednijom balistom. Videti: opsadnasprava, oružjedana, staragrčka, klasičnodoba

OMRI – najstariji zabeleženi vladar Izraela nakon hebrejskog osvajanja Kanaana. Po njemu je ova oblast nazvana “Zemlja Omrija” koja je kasnije postal poznata kao Izrael ili Samarija. Po Omriju je nazvala I vladarska dinastija njegovih naslednika Omrida.

OPSADNE SPRAVE - Opsadna sprava je uređaj napravljen u svrhu razbijanja ili zaobilaženja gradskih zidina i drugih oblika fortifikacije prilikom opsada, odnosno tvrđavskog ratovanja. Neke od njih su se koristile blizu fortifikacija, dok su se druge koristile za napade iz daljine. Od vremena antike opsadne sprave su najčešće izrađivale od drva te koristile mehaničke principe kako bi bacale kamenje i druge projektile. S razvojem baruta i napretkom metalurgije, opsadne sprave postaju vatreno oružje, odnosno opsadna artiljerija. Videti: uvod, klasifikacija, opsadne i bacačke sprave, opsadnasprava

ORUŽJE - Oružje je alatka, pomagalo ili instrument koji se koristi kako bi se nanela povreda ili šteta ljudskim bićima—fizička ili mentalna, kao i ljudskim građevinama ili sistemima. Videti: uvod

OSTROGOTI - Ostrogoti su bili istočna grana ranijeg jedinstvenog germanskog naroda Gota koje se podelilo pod navalom i osvajanjima Huna i drugih konjaničkih naroda iz Azije. Goti se tada dele na dve grane a istočna grana ovog germ. naroda seli se u Panoniju gde postaju federati Rimskog carstva. Iz Panonije se šire na Balkan i Italiju, gde obrazuju i Ostrogotsko kraljevstvo.

PALSTAVA - Palstava je rani tip bronzane sekire. Bila je čest primer u srednjem bronzanom dobu na severu, zapadu i jugozapadu Evrope. U tehničkom pogledu, iako se unekoliko razlikuju precizne definicije, sekira se označava palstavom ako je spojena sa viljuškastom drvenom držaljom pomoću priruba sa izlivenim graničnicima. Videti: sekira, udarposek, bronzanodoba, kelti, evropa

PANABAS - Panabas je naziv za široko unapred zakrivljeno sečivo, polumač ili polusekira koju koriste određena plemena na južnofilipinskim ostrvima. Može imati dužinu od 60 do 120 cm, i držati sa jednom ili obe ruke, čime se postiže veoma dubok I snažan posek. Videti: posečnooružje, oružjedana, filipini, plemena, renesansa

PARAŠU - Stari naziv za indijsku bojnu sekiru, koja potiče još iz gvozdenog doba, jeste parašu. Indijske bojne sekire su generalno bile velike i dugačke i držale se sa dve ruke, ali su takođe postojale i manje, jednoručne varijante.

PARMA – okrugli rimski štit; Parma ili parmula je tip okruglog štita koji je korišćen u vojsci Rima, naročito tokom kasnog perioda carstva. Parma je bio dugačak oko 100 cm I imao gvozdeni okvir, što znači da je bio veoma izdržljiv, ali I masivan, težak. Iznutra je bila drška a spolja pupčano ojačanje. Parme su koristili legionari u ranom periodu Republike, I to najsiromašniji delovi vojske – velitesi (čarkaši). Videti: oružjedana, štit, odbrambenooružje, rim, klasičnodoba

PARTIZANA – dugo oružje na motki koje je korišćeno u Evropi I na Bliskom istoku u Srednjem veku. Funkcionalno se svrstava negde između običnog koplja I helebarde jer ima dva bočna sečiva. Videti: oružjedana, dugooružje, srednjivek, probodnooružje

PELTA - lagani tip štita, karakterističnog srpastog oblika, napravljen od pruća i štavljene kože ovce ili koze, najviše korišćen među Tračanima, Frigijcima, Dačanima i njima srodnim narodima, kao i među lakim čarkašima u grčkim vojskama. Prvi put se javlja u Gvozdeno doba razvoja.

PERNAČ - ili pirnač je tip buzdovana sa krilcima-perima koji se pojavio u 12. veku, u oblasti Kijevske Rusije, da bi se kasnije proširio na veći deo Evrope. Naziv oružja potiče od staroslovenske reči pero jer je glava buzdovana ličila na vrh strele sa perima. Videti: buzdovan, udaračkooružje, rusija, srednjivek, kijev, turci

PEŠIJERA ILI RIBLJI BODEŽ – tip bodeža koji je korišćen među Keltima, na Balkanu I staroj Grčkoj u staro gvozdeno doba. Oblik drške podseća na riblji rep odakle potiče naziv. Videti: bodež, posečprobod, staragrčka, kelti, gvozdenodoba, mračnodoba

PIJE – Jedan od rodonačelnika kušitske vladarske dinastije u Egiptu srednjeg gvozdenog doba. Osvojio je Egipat, razvio ga I pokušao da proširi njegove granice prema Bliskom istoku I Siriji. Videti: Nubija, Egipat, Kušiti, gvozdenodoba

PINJIN - kineski buzdovan u obliku stabljike bambusa (sa podužnim zadebljanjima) koji je korišćen u Klasičnog doba razvoja. Takođe se smatra i jednim od oružja Vušua (borilačke veštine).

PJERIJER - srednjevekovna bacačka sprava na principu klatna, manja verzija brikole (videti u rečniku). Pjerijer nije imao tegove niti vreću za ispaljivanje projektila. Ova bacčka sprava se još pežorativno nazivala i “katapultom za žene i decu” jer nije bila potrebna velika snaga za njeno korišćenje, pa je često dodeljivana slabijim članovima odbrane nekog utvrđenja.

PLOČASTI BOJNI KAPUT - Pločasti kaput je vid oklopa za telo (uglavnom prsnika) koji se sastoji od metalnih ploča različitih veličina i oblika ušivenih u kaput od grube tkanine ili kože. Pločasti kaput se pojavio relativno kratko u istoriji evropskog naoružanja i ratovanja, u prelaznom periodu iz Srednjeg veka u doba Renesanse, krajem 14. veka. On u principu nije bio samostalni oklop (bar ne za neko „ozbiljnije“ ratovanje) već se koristio kao podloga za verižni tip oklopa.

PONIJARDA - Ponijard (ili kako se na srpskom kaže češće u ženskom licu - ponijarda) jeste dugačak, lagan probodni nož, tj. bodež sa uskim postepeno sužavajužim sečivom i vrlo oštrim vrškom koji su nosili pripadnici plemstva u kasnom srednjem veku i renesansi. Videti: bodež, probodnooružje, renesansa, oružjedana, evropa

POSEČNO ORUŽJE - oružje koje ima takve karakteristike oblika I funkcije da može da seče, tzv. (po)sečno ili seklo oružje, gde spadaju gotovo sve vrste noževa, mačeva, sablji, sekira. Ovde možemo izvršiti dodatnu podelu na jednosekla i dvosekla oružja u odnosu na to da li imaju jednu ili dve oštre (sekle) strane, pa tako postoje jednosekli i dvosekli noževi, mačevi i sekire. Videti: uvod, klasifikacija, posečnooružje

POSEČNE SEKIRE – veoma primitivni tip sekira, korišćen u starije bronzano doba, kod kojeg je dosta naglašenija posečna funkcija od udaračke (probojne) zbog slabosti korišćenog materijala (bakar I bronza). Glava posečne sekire najčešće je zaobljena, odnosno nema špicaste I oštre ivice. Takve sekire imale su primitivni tip spajanja posečne glave sa držaljom I njih su koristile siromašne mase regrutovanih seljaka u vojskama prvih država Bliskog istoka (Sumer, Egipat, Kanaan itd.) U posečne sekire spadale su epsilon sekira I okasta sekira, kao I neke vrste klinastih sekira sa oblim sečivom.

PRAISTORIJA - Praistorija je vremenski period koji traje sve do pojave prvih pisama i pisanih beleški među najstarijim ljudskim civilizacijama. Vremenski period od trenutka kada je praistorijski čovek počeo da izrađuje oruđe i oružje se deli prema materijalu od koga je pravljeno i načinu njegove obrade na: starije kameno doba (paleolit), srednje kameno doba (mezolit), mlađe kameno doba (neolit) i metalna doba (bakarno doba ili eneolit, bronzano doba i gvozdeno doba). Videti: uvod, praistorija

PRIRUBNA SEKIRA - Prirubna sekira je posebno oružje iz bronzanog doba, koje predstavlja pokušaj da se popravi tehnika spajanja glave sekire sa držaljom, tako što se pravi podužni prirub sa graničnicima koji ide duž vrha drvene držalje i sprečava glavu sekire da se pomera tokom udaranja. Videti: sekira, udarposek, bronzanodoba, sumer, bliskiistok, evropa, kelti

PROBODNO ORUŽJE – oružje koje ima takve karakteristike oblika I funkcije da može da bode, tzv. (u)bodno oružje u koje bi spadali bodež (kao što mu i samo ime kaže), zatim različlte vrste i verzije koplja, a delimično i neke (kasnonastale) varijante mačeva sa produženim, uskim i vrlo šiljatim sečivima. Videti: uvod, klasifikacija, probodnooružje

PTERIGE – metalni delovi, pločice, ljuskice, koje su korišćene za izradu linotoraksa, oklopa za telo starih Grka u Mračno doba, videti:linotoraks, dorani, gvozdenodoba, oklop, odbrambenooružje

RAZUMNI ČOVEK (HOMO SAPIENS) – prva “ljudska vrsta” koja je počela da koristi dugačka koplja I bacačka oružja (lukove I strele, džilite, pomagala za izbacivanje koplja). Tokom Kamenog doba, koje je dobilo naziv po glavnom materijalu za izradu alatki i oružja, čovek je naučio kako da pravi odlična sofisticirana koplja, sa glavama velike probojne moći, koje su spajane sa drvenom šipkom pomoću kožnih traka ili trava, puzavica. Ovakva koplja korišćena su za probadanje plena i neprijatelja, ali i za bacanje. Tek u ovoj kasnijoj fazi razvoja čovek iz kamenog doba otkrio je kako da pravi oružje kojim su se izbacivali projektili mnogo dalje nego što je to mogao golom rukom. Tako je prvo izumljen atlatl a onda i luk i strela.

RAZVEDČIKA NOŽ - NR-40 je bio fabrički naziv za sovjetski bojni nož koji je prvi put napravljen 1940. god, u osvit Drugog svetskog rata (Velikog ili otadžbinskog rata kako su ga zvali Rusi) da bi njegova primena praktično zadržana sve do današnjih dana kroz brojne savremenije varijante, kopije i poboljšanja ovog noža. Nadimak odnosno popularni naziv ovog oružja bio je nož razvedčika, što je značilo nož izviđača, izviđački nož.

REFLEKSNI (HUNSKI ) LUK - Refleksni luk je naziv koji se odnosi na onaj oblik luka koji ima zakrivljene ili savijene krajeve u suprotnom smeru od strelca koji oružje drži, I to celom dužinom luka. Kada je opušten, cela dužina luka se savija unapred u odnosu na hvat (dalje od strelca), poput slova C. Razlika između refleksnog I dvostruko zakrivljenog luka je samo u tome što se njegovi spoljašnji delovi savijaju dalje od strelca, a ne prema njemu. Videti: oružjedana, luk, bacačkooružje, huni, varvari, klasičnodoba, srednjivek

REUBEN – Jedno od hebrejskih plemena u bronz. I gvozd. dobu čiji su ratnici bili specijalizovani za borbu kao strelci.

Anchor 1

F

FALKION - Falkion (reč koja potiče od francuske fošon i latinske falks – „srp“) je naziv za jednoručno, jednosečno oružje, tip mača ili sablje koji je korišćen u Evropi Srednjeg veka. Falkion podseća na persijski šimšir i kineski dao, i verovatno od njih i potiče.

FILC - materijal za izradu odbrambenog oružja (uglavnom kapa). Filc je netkani materijal koji se dobija presovanjem vlakana životinjskog porekla. Dok su neki tipovi filca veoma mekani, neki su dovoljno jaki da mogu biti upotrebljavani kao odevni pa čak I kao građevinski materijal. Može biti bilo koje boje, veličine i oblika. Filc je jedan je od najstarijih materijala poznatih čoveku. Tehnologija izrade je starija od tkanja i pletenja, ali filc još uvek prave nomadski narodi u Centralnoj i severnim delovima Istočne Azije, gde se koristi za ćebad, šatore i odeću; neki od tih proizvoda su tradicionalni, kao što je jurta, različite kape I obuća.

FRANCISKA – ili frančeska je manja sekira za bacanje, sa karakterističnim izduženim i zakrivljenim oblikom glave, koja je korišćena kao oružje tokom ranog srednjeg veka među Francima, germanskom plemenu koje je naselilo severozapadne delove Galije.videti: sekira, bacačkooružje, franci, germani, varvari, srednjivek

FRIGI(JCI) - Frižani, Narod tračkog porekla koji se sa Balkanskog poluostrva naselio u centralnoj oblasti Anadolije krajem Bronzanog i početkom Gvozdenog doba. Na Balkanu su bili poznati kao Brigi. Osnovali su državu Frigiju koja je početkom Gvozdenog doba bila jedna od većih sila na širem području Bliskog istoka. Frigijci su bili čuveni po svojim bojnim kapama i šlemovima zakrivljenog oblika, kao i po konjici i bojnim sekirama.

FRIGIJSKA KAPA - Frigijska kapa je mekana kupasta zaštita za glavu, sa vrhom koji se povija unapred, koji je u starini povezivan sa stanovnicima Frigije, regionom u centralnoj Anadoliji. Frigijske kape zakrivljenog vrška verovatno imaju pradavno poreklo, još od onda kada je čovek na prostorima Evroazije počeo da koristi krzno I kožu životinja za oblačenje. Konstrukcija frigijske kape je sasvim jednostavna, pa ipak veoma upotrebljiva. Komad obrađene kože I krzna, ili grudve životinjskih vlakana (filc) se oblikovao u kupasti oblik srednje dužine, gde se vršak vremenom sam povijao unapred.

G

GAD – hebrejsko pleme u bronz. i gvozd. dobu čiji su ratnic bili specijalizovani za borbu kao laki pešaci naoružani džilitima (čarkaši).

GADA – naziv za indijski buzdovan iz Bronzanog doba. Indijsko mitološko oružje.

GIG - lidijski kralj u Gvozdenom dobu, osnivač Memnadske dinastije. Njega su stari Asirci zvali Gugu. Memnadi su, preko Giga, vukli poreklo od frigijskih I mizijskih plemićkih porodica, što odražava činjenicu da su Lidiju u to doba već naselile šire mase frigijskog I mizijskog stanovništva, pored starih Luvijaca I vekovima ranije doseljenih Dorana. Spominje se i u Bibliji kao Gog, vladar Magoga

GLADIJUS – kratki mač rimskih legionara. Videti: rim, klasičnodoba, mač, posečprobod, legija

GOEDENDAG - dugačka toljaga sa šiljcima, dugačko oružje na motki, koje je korišćeno u Flandriji u doba Renesanse, kao oružje siromašnih seljaka protiv Francuskih vitezova

GOLIJAT – filistinski prvak iz Biblije, sinonim za ogromnog I snažnog ratnika. Ubio ga je David, jevrejski heroj. Golijat je služio ka prototip egejskih osvajača na Bliskom istoku u svojoj teškoj ratnoj opremi kopljanika dvokoličara. Videti: filistinci, ratnici, bitka, gvozdenodoba, bliskiistok

GONTLET – srednjevekovna bojna rukavica, najčešće od metala. Istorijski, gontlete su koristili vojnici I vitezovi u vojskama Srednjevekovnih evropskih kraljevina. Videti: oklop, rukavice, srednjivek, oružjedana, odbrambenooružje, vitez

GORITOS – skitski tobolac za strele. Strele su nošene u posebnoj kožnoj vreći tj. tobolcu koji je visio sa sedla konja ili kaiša ratnika za vreme jahanja van borbe. U slučaju potere ili borbe tobolac se stavljao na leđa , odnosno bok odakle su se strele lakše vadile. Skitski tobolac imao je i poseban naziv na grčkom jeziku i zvao se goritos. U njemu je držan luk zajedno sa stotinjak strela.

GRB ŠTIT (HERALDIČKI ŠTIT) – rasprostranjen tip štita u kasnom Srednjem veku, koji nalikuje obliku grbova plemićkih porodica, nastao od zmaj-štita a sam poslužio kao uzor za pojavu viteških štitova kasnog Srednjeg veka I Renesanse. Videti: štit, odbrambenooružje, srednjivek, vitez, evropa

GUNGDO – korejski mali luk, to je tip kompozitnog luka koji se posebno pravio od rogova azijskog rečnog ili močvarnog govečeta, primetno manjih dimenzija od sličnih tipova kompozitnih lukova. Pored toga što je kompozitni (napravljen od slojeva različitih materijala) to je i refleksni luk jer mu se kraci u opuštenom stanju krive unazad, dalje od strelca. Videti: luk, bacačkooružje, oružjedana, koreja, renesansa

GUOM - opšti vijetnamski naziv za duga sečiva odnosno mačeve, iako se u užem smislu ovaj pojam koristio za jednosečna oružja sa zakrivljenom oštricom koja pripadaju široj porodici dugih sablji. Guom je direktno preuzet iz Kine i poistovećuje se sa kineskim jian mačevima, kako po konstrukciji tako i po obliku i funkciji.

GVOZDENO DOBA – Jedno od glavnih doba u razvoju civilizacija na osnovu kriterijuma tehnološkog stupnja proizvodnih snaga. Dolazi posle Bronzanog doba i karakteriše se preovlađujućom primenom gvožđa i gvozdenih predmeta, videti: dobarazvoja, gvozdenodoba, klasifikacija, uvod

H

HABIRU – egipatski naziv za Hebreje u Bronzanom dobu; lutajuća grupa azijatskog naroda u Palestini I Siriji. Ponekad se opisuju kao ratnici koji ratuju protiv Egipta, a ponekad I kao etnički vojni odredi unutar egipatske vojske. Po tome možemo zaključiti da su Hebreji u to doba činili plaćeničku vojsku Egipta. Egipćani ih zovu “lutalicama”, “izgnanicima”, “banditima” ili “prolaznicima”.

HALKIDSKI ŠLEM - Halkidski šlem je bio tip zaštite za glavu koji se pravio od bronze i koristio u Klasično doba stare Grčke, posebno u V i IV veku p.n.e. Ovaj tip šlema je takođe bio veoma popularan u grčkim kolonijama na obalama Italije u tom istom periodu. Morfološki posmatrano čini se da je ovaj šlem u stvari tip koji je nastao razvojem i usavršavanjem korintskog šlema, posebno u pogledu bolje preglednosti i šireg vidnog polja. Takođe, halkidski šlem je u odnosu na korintski iste veličine nešto lakši i udobniji za nošenje.

HALŠTATSKA KULTURA - Starija kultura Kelta u Gvozdenom dobu Evrope, sa centrom u današnjoj Austriji i široj oblasti Alpa. Zajednice Halštata uspostavile su trgovačke veze sa bogatim civilizacijama juga, sa obala Sredozemnog mora., trgujući solju. Preko ovih trgovačkih veza kultura Kelta prima dobrodošle impulse razvoja iz oblati Mediterana, ali i ostvaruje znatno gomilanje bogatstva. Pored Halštata razvijaju se i drugi povezani centri poput Hohdorfa i Hojeberga u Nemačkoj i Mon Lasoa u Francuskoj.

HARPA – grčki srpasti mač, nastao na tradiciji sličnih sečiva sa Bliskog istoka. Spominje se u mitološkom kontekstu, kao oružje kojim je Kronos kastrirao svog oca Urana, kao I oružje kojim je Persej odrubio glavu Meduzi. Videti: mač, srp, mitologija, mračnodoba, staragrčka, posečnooružje

HEBREJI - Hebreji (Jevreji, Izrailjci, Judejci) su bili semitski narod, ustvari skupina srodnih plemena iz Mesopotamije i starog Bliskog istoka, koji su naseljavali deo Kanaana tokom perioda plemenskog I monarhijskog uređenja (od 15. do 6. veka p.n.e.). Nakon pada Izraela veliki deo Hebreja raseljen je u druge delove Azije. Najpoznatije kraljevine Hebreja bile su Izrael I Judeja, narodi Jevreji (sastavljeni od plemena Benjamina, Levita, Simeona itd) I Samarićani, a zemlje Judeja, Galileja, Samarija. Po hebrejskim legendama njihov narod sastojao se u najstarije vreme od dvanaest plemena.

HENGIST - Konji su igrali značajnu ulogu u paganskoj religiji Anglo-saksona, gde se spominju božanstva Hengist i Horsa - pastuv i konj - koji su kasnije personifikovani u praočeve, osnivače vladarskih linija Anglo-saksona u novoj domovini.

HESTINGS, bitka kod - Normanski vojvoda Viljem koji je prilikom osvajanja Engleske 1066. godine prevezao preko mora veliki broj ratnih konja opisao je svoje poduhvate kao “neizbežnu pobedu konjice sa uzengijama nad nemoćnom pešadijom”. Normanska konjica naročito se istakla u Bitci kod Hestingsa, 1066. godine. Od tog doba teško okl0opljeni vitezovi na konjima postoji glavni nosioci rata u Britaniji, baš kao i u ostatku Evrope.

HERALDIČKI ŠTIT (GRB ŠTIT) – rasprostranjen tip štita u kasnom Srednjem veku, koji nalikuje obliku grbova plemićkih porodica, nastao od zmaj-štita a sam poslužio kao uzor za pojavu viteških štitova kasnog Srednjeg veka I Renesanse. Videti: štit, odbrambenooružje, srednjivek, vitez, evropa

HETI (HITITI) – Narod indoevropskog porekla koje se još u davno doba naselio u Anadoliji Bronzanog doba, i tamo osnovao jaku državu i utemeljio civilizaciju koja će dugi niz vekova, čak i u Gvozdenom dobu, vladati širim regionom Bliskog istoka i Male Azije. Njima su bili srodni Huri (Mitanci), Luvijci i Kaske.

HETSKE BOJNE KAPE - Kape hetskih ratnika potiču iz najstarijeg doba, još iz onog vremena kada su se Heti izdvojili iz indoevropske porodice naroda i krenuli svojim putem na jug, ka novoj domovini u Anadoliji. Kao i drugi indoevropski (arijski) narodi Heti su, bilo ratnici ili stočari, nosili kape koje su pravljene od kože i krzna, i koje su bile neupradljivog oblika. Za razliku od skitskih kapa koje su bile šiljate i visoke, i frigijskih koje su bile specifično zakrivljene unapred, hetske kape bile su relativno plitke, to jest ne mnogo duboke, sa ravnim okruglim obodom i štitnicima za uši, zadržavajući jedan prilično običan izgled.

HETSKI MAČ – dugački bodež, egejskog porekla korišćen u Hetskom carstvu. U arsenal hetskih ratnika, naročito onih iz mlađe istorije Hetskog carstva, pred njem sami raspad, ulazili su i dugački mačevi egejskog tipa.

HETSKI UŠASTI BODEŽ - Karakteristični masivni hetski bodež od bronze, sa jabučicom srpastog oblika.

HETSKI SRPASTI MAČ - najstariji tipovi hetskih sečiva ustvari zakrivljeni bodeži koji nisu korišćeni za probadanje, već za posecanje, vrlo nalik kopešima koji su korišćeni na širem području Bliskog istoka. Ne znamo da li je ovo bilo autentično hetsko oružje koje su doneli sa sobom iz prapostojbine ili su ga usvojili od suseda. Verovatnije je ovo drugo.

HEREB – hebrejski naziv za egejske dugačke pravostrane mačeve. Hereb bi značio bio neki tip egejskog mača, a koji tačno ne možemo biti sigurni, ali najbolji kandidati su svakako rogati mač (mikenski mač tipa C), krstasti mač (mikenski mač tipa D) i sveprisutni Naue II mač. Videti: posečprobod, bliskiistok, filistinci, hebreji, mač, gvozdenodoba

HLADNO ORUŽJE - Hladno oružje je svako oružje koje ne koristi dejstvo vatre ili eksplozije radi postizanja svog efekta na neprijatelja. Po široj definiciji hladno oružje bi se posmatralo kao ratna oprema. Videti: uvod

HONGŠAN KULTURA - Proizvod praistorijskih ljudskih zajednica u severoistočnom delu Kine, značajna po masovnoj i veštoj obradi žada, za alatke i oružja. Hongšan kultura bila je preteča prvih Bronzanih kultura Kine.

HONGŠAN SEKIRE - sekire od žada pravljene u Hongšan kulturi iz Kamenog doba Kine (od 4900. do 2700. godine p.n.e.)

HORSA - Konji su igrali značajnu ulogu u paganskoj religiji Anglo-saksona, gde se spominju božanstva Hengist i Horsa - pastuv i konj - koji su kasnije personifikovani u praočeve, osnivače vladarskih linija Anglo-saksona u novoj domovini.

HUPŠU – Kanaanska pešadija se nazivala hupšu I obuhvatala je profesionalnu plaćeničku vojsku (često iz redova stranaca, poput Filistinaca) kao I masovniju vojsku regruta (kefet), lake pešake naoružane lukovima I kopljima. Plaćenici su nosili bojne prsnike, šlemove, mačeve I štitove, a verovatno I navlačne sekire.

HUSITI – Versko-oslobodilački pokret naoružanih seljaka iz centralne Evrope, u 17. veku, usmeren protiv feudalne vlasti plemićkih porodica.

HUSITSKA RATNA KOLA - Srednjevekovna ratna kola nastala su prosto ojačavanjem običnih seljačkih prevoznih sredstava. Zanimljivo je međutim primetiti da su Husiti otišli i korak dalje i na osnovu svojih ratnih kola pravili i takozvane „kolske tvrđave“. Ove tvrđave su nosile naziv „lageri“ i bile su sačinjene od nekoliko ratnih kola spojenih u svojevrsne pokretne kule. O njima ćemo pričati neki drugi put. Videti: kola, renesansa, evropa, husiti

I

IBERIJA - Geografska oblast iz Gvozdenog i Klasičnog doba razvoja, na mestu današnjih država Portugala, Španije i jugozapadne Francuske ("Iberijsko poluostrvo"), gde je živelo domorodačko iberijsko i keltsko stanovništvo (tzv. "Keltiberi") koje se borilo protiv Kartagine a kasnije i protiv Rima. Iberija je međutim u poslednjim vekovima p.n.e. pridodata Rimskom carstvu.

IBERIJSKI DVOSOČIVNI BODEŽI - Iberijski bodež je bio vrlo prepoznatljiv po svojoj masivnoj kratkoj konstrukciji i trougaonom obliku sečiva, sa poprečnim presekom u obliku duplog sočiva. Takve bodeže su prvi iskopirali i uspešno koristili Kartaginjani pod Hanibalom, a kasnije i sami Rimljani, koji su svoje pugio bodeže izrađivali po uzoru na iberijske. Lusitanci, iberijski domorodački narod koji je živeo u severozapadnoj Iberiji (današnji Portugal) uspešno su odbijali napade Rimskog carstva primenom kombinacije različitih inovativnih bojnih taktika i lakog naoružanja, uključujući gvozdene bodeže i kraća koplja.

ITAGAKI - Japanska ratnica čuvena po primeni naginate bila je Itagaki koja je bila na čelu 3000 branilaca dvorca Teizakajama kada ih je napalo 10.000 ratnika iz klana Hodžo. Iako je dvorac na kraju bio osvojen branioci su uspeli da naginatama desetkuju samouverene osvajače, dok je sama Itagaki ubila više desetina napadača svojim dugim oružjem.

ISAHAR –Hebrejsko pleme u bronzanom I gvozd. dobu čiji su ratnici bili specijalizovani za izviđanje I špijuniranje neprijatelja.

SADIJAT - Sadijat je bio istaknuti vladar Lidije, Gigov unuk, koji je vladao od 625. do 610. godine p.n.e. Njemu je palo u zadatak da ponovo ratuje sa Kimercima. Ovog puta međutim on je imao pomoć Meda, jednog drugog konjaničkog iranskog naroda, srodnika Persa. Uz njihovu pomoć Kimerci su konačno isterani iz male Azije. Takođe je dovršio Gigovo osvajanje Smirne, I napao je Klazomenu I Milet, kako bi se osvojila čitava obala od Grka.

SAGARIS – naziv za skitsku (indoarijsku) bojnu sekiru koja se prvi put pojavila u primeni u starijem Gvozdenom dobu među skitskim stanovništvom centralne Azije. Skitska bojna sekira nazivala se sagaris. To je bilo oružje sa cevastom drškom i uskom oštricom, zajedničko za sve stare iranske konjaničke narode. Dakle, pored Skita sagaris su koristili i Medi, Parsi, Partani, Tohari i drugi narodi. Herodot je na primer sagaris naveo kao oružje Skita u armiji Kserska Velikog. Po grčkim mitovima sagaris su takođe koristile Amazonke.

SAKSONI (SAKSI, SASI) – Germansko pleme koje je tokom poslednjih vekova Rimskog carstva naseljavalo sever Evrope, odakle su izvršili brojne migracije ka jugu, na granice Rima, kao i na Britanska ostrva gde su zajedno sa Anglima preuzeli primat od ranije naseljenog britonskog (keltskog) stanovništva.

SAKS – germanski nož/bodež, videti seaks

SAMARIJA – zemlja I kraljevina Hebreja u starijem gvozdenom dobu. Oblast u Kanaanu koju su naselili Hebreji nakon prodora u ovu oblast. Hebrejska tradicija tvrdi da naziv Samarija potiče od reči šamer što je značilo “straža”, jer je ova oblast služila kao predstraža za napade neprijatelja u središte naseljenog hebrejskog naroda. Sinonimi za Samariju bili su “Zemlja Omrija”I najpoznatiji - “Izrael”.

SAPARA – asirski srpasti mač, naslednik kopeša u oblasti severne Mesopotamije I Bliskog istoka tokom perioda Asirskog carstva. Naime, sapara je bila zakrivljeni tip dugačkog sečiva, sa jednom posečnom stranom, ali u odnosu na kopeš (koji nosi iste karakteristike) zakrivljenost sapare nije toliko izražena pa ovo oružje predstavlja gotovo prelazni oblik ka klasičnim sabljama koje će se ipak pojaviti istorijski nešto kasnije.

SARMATI - Sarmati (ili Sauromati) su bili veliki savez naroda iranskog odnosno indoevropskog porekla, koji je oformljen tokom Klasičnog perioda istorije, sa približnim rasponom razvoja od 5. veka p.n.e. do 4 veka nove ere. Sarmati su govorili skitskim jezikom, dakle indoevropskim jezikom iz porodice istočnoiranskih jezika. Zbog toga Sarmate možemo smatrati i podgrupom Skita, odnosno bliskim srodnicima Skita, i hronološki trećim slojem velikih nomadskih naroda na području oko Crnog mora, nakon Kimeraca i Skita.

SEAKS - Seaks je starogermanska reč koja je prosto značila “nož”. U savremenoj arheologiji međutim, pojam seaks koristimo za jedan konkretni tip dužeg noža-bodeža, odnosno kraćeg mača koji su koristili ratnici Germanskih i drugih varvarskih naroda u periodu Velikih seoba naroda, i kasnije tokom ostatka Srednjeg veka.

SEKIRA – jedno od najstarijih I najprostijih oružja koje pripada klasi udaračko-posečnih oružja. Potiče još od praistorije kada su pravljene glave sekira od kamena I kosti. Takve glave su kasnije stavljane na (drvene) držalje. U kasnijim dobima razvoja sekire se prave od metala. Sekire su predstavljale često glavno naoružanje težih tipova vojnih jedinica brojnih civilizacija sveta, poput vavilonskih I asirskih probijača, minojaca I amazonki, vikinga itd… videti: udarposek, klasifikacija

SEKIRA SA KRILCIMA - Sledeći logičan korak (treći) u razvoju bronzanih sekira sa prirubima i graničnicima bio je da se graničnici povećaju i nakrive nadole kako bi bolje obuhvatili drvo, što se upravo i desilo sa razvojem sekira sa krilcima, naslednicama bronzanih palstava. Videti: sumer, bronzanodoba, bliskiistok, sekira, udarposek

SIKA - Sika je bio dugačak zakrivljeni bodež starih Ilira, Tračana i Dačana, koji je takođe korišćen u Rimskom carstvu. Takav oblik bodeža prvi put se javio u Halštat kulturi (početak gvozdenog doba Evrope). Dužina mu je bila oko 40-ak cm. Brojni primerci sike nađeni su na teritoriji današnje Albanije, Srbije, Bugarske i Rumunije. Prikazan je i na Trajanovoj table. Videti: bodež, sablja, iliri, tračani, dačani, rim, gladijatori, klasičnodoba, gvozdenodoba

SKIPTAR – ceremonijalna palica ili buzdovan, uglavnom vredni, dekorisan I fino urađeni predmet koj nije imali bojnu već neku drugu svrhu, poput prikazivanja u obredima, ceremonijama, paradama I sl. Koristili su ih vojni zapovednici I državni dostojanstvenici. Prva primena skiptara zabeležena je već u staroj Asiriji, dakle u prvim organizovanim državama I većim carstvima gvozdenog doba. Naročito veliku primenu skiptar je imao tokom Srednjeg veka I Renesanse u Evropi, kao obeležje plemića I vladara. Skiptar se javlja I u savremenom dobu kao symbol nekih državnih institucija, poput skupština, univerziteta itd.

SLON - Ratni slon je slon obučen za dejstvo u borbi, pod komandom jahača slona. Glavna primena ovako masivne životinje u borbi bila je da juriša na neprijatelje, gazi ih i razbija neprijateljske redove. Slonovi su prvi put primenjeni u Indiji, a zatim se ova praksa proširila na jugoistočnu Aziju i na zapad do Mediterana. Videti: uvod, klasifikacija, životinje, slon

SLOŽENI (KOMPLEKSNI) LUK – savremeni sportski luk sačinjen od kompozitnih materijala I sistema koturova I kablova. Videti: oružjedana, sport, luk, bacačkooružje

SOHEJI - japanski feudalni ratnici-monasi. Borili su se najčešće dugim oružjem na motkama - naginatama.

SPANGENHELM - kupasti šlem nomadskih ratnika iz Evroazijskih stepa. Takvi šlemovi imali su zašiljeni kupasti vrh, sa otvorenim donjim obodom koji je bio prilagođen dobrom vidu ratnika na konjima. Koristili su ih i Rimljani, germanska plemena, kao i Persijanci, sve pod uticajem nomadskih ratnika.

SPATA - Spata je bio tip pravostranog i dugog mača, dužine od 0,75 do 1 metra. Korišćen je tokom cele prve polovine I milenijuma nove ere u Evropi, na teritoriji Rimskog carstva ali i šire, sve do 600. godine. Kasniji mačevi, poput vikinških, vrlo su jasni naslednici rimske spate. Videti: mač, posečprobod, oružjedana, rim, gladijatori

SVETO KOPLJE - poznato i pod mitskim nazivima Koplje sudbine, Longinovo koplje, jeste naziv za oružje, koplje kojim je proboden Isus dok je visio razapet na krstu. Ovo koplje se spominje u Bibliji, Novom Zavetu, i to samo u Jevanđelju po Jovanu, a ne i u ostalim (sinoptičkim) jevanđeljima. Videti: koplje, probodnooružje, oružjedana, rim, klasičnodoba

SVEVI - Svevi, Suavi, Svebi, Švabi - su bili velika grupa germanskih plemena koja su živela na širem području severne i centralne Evrope još u doba Rimskog carstva, području koje su Rimljani zvali Germanija. Njih prvi u istoriji spominje Julije Cezar kao saveznike Gala koje je pokoravao. Švabi nisu bili jedan narod već su čini labavu konfederaciju velikog broja germanskih plemena, pa je tako njihovo ime bilo gotovo izjednačeno sa nazivom za sve Germane.

SVEVSKO KRALJEVSTVO GALECIJE I SEVERNE LUSITANIJE - Alemani i Kvadi su bili onaj deo Sveva koji se naselio na jugu Francuske, prelazeći na kraju Pirineje i naseljavajući se u Iberiji. Prelazeći preko Baskije naselili su se u Gaeciji, severnim delovima današnje Španije i Portugala, sa prestonicom u gradu Bragi. Ovi germanski narodi su tamo osnovali tzv. “Svevsko kraljevstvo Galecije i severne Luzitanije” 410. godine, koje je trajalo sve do 584. Godine.

SVINJE U RATOVIMA - Primena svinja u ratovima starog doba zabeležena je u klasično doba Grčke, Makedonije i Rima. Vojske ovih (evropskih) civilizacija morale su da se bore protiv istočnjačkih ratnih slonova, pa su Evropljani otkrili da se ove ogromne životinje plaše svinja koje skiče. Zbog ove sposobnosti da preplaše i uznemire slonove svinje se pojavljuju u istoriji kao ratne životinje. Po Pliniju starijem i najveći slonovi se plaše od skvičanja i najmanjeg praseta.

ŠAMŠIR - Šamšir (šamšer, čimčir) je stari tip istočnjačke, ili preciznije persijske, sablje sa izraženom krivinom od 5 do 15 stepeni od jednog kraja sablje do drugog. Naziv je generalno značio „mač“ na perijskom, ali kako su stari Persijanci preferirali „zakrivljene mačeve“ on je vremenom dobio konkretnije značenje sablje.

ŠEŠIR-ŠLEM - Ovaj tip srednjevekovnog šlema nosio je razne nazive, poput gvozdenog šešira, seljačke kape, pastirske kape, poljskog šešira, i to sve zbog svog neobičnog oblika koji podseća na slamnate šešire koji nose seljaci i ratari prilikom poljoprivrednih radova u prirodi. Šešir-šlem se pravio od čelika i u više sličnih varijanti. Zajednička karakteristika jeste veoma plitka kalota, sa širokim obodom koji pruža dodatnu zaštitu ratniku. Kalota je mogla da bude izrađena od jednog komada, ili više koji su zakivani, bez ojačanja ili sa centralnim ojačanjem.

ŠILJATI (SKITSKI) MAČEVI – mač iz mlađeg gvozdenog doba (u oblasti Skitije) čije je sečivo bilo srednje dužine (od 50 do 70 cm) I koje se postepeno sužavalo sve do vrlo šiljatog vrška. Šiljati mač zamenio je raniji dugački kimerski mač sa paralelnim ivicama sve do vrška.

ŠLEM - Šlem je služio za zaštitu glave. Sastoji se od kalote, nanoska, vratnika, gvozdenog pojasa na donjem obodu, i kasnije od vizira. Prvi šlemovi su bili ustvari kape od kože. Zatim su takve kape postale okovane, pravljene od pletene žice ili samo od kovanog gvožđa. Rimski šlemovi su bili loptasti a germanski konusni. Rimski šlemovi su pored osnovnih delova imali nauške i zatiljak.

ŠTIT - Štit je zaštitno oružje kojim se ratnik zaklanjao od udara bliskog oružja, projektila, vrelog ulja i kamenja bacanog sa zidina, itd. Oblik štita mogao je da bude praktično vrlo raznolik, od prostog kruga, kvadrata, pravougaonika, preko trougla, prizme do badema, ovala i složenijih izvedenih geometrijskih oblika. Obično je bio izrađen od drveta a oblagan kožom ili ređe metalom. Mogao je i ceo biti od metala

ŠVABI - videti Svevi, Svebi, velika grupa germanskih plemena koja su živela na širem području severne i centralne Evrope još u doba Rimskog carstva, području koje su Rimljani zvali Germanija.

TAHARKA – Jedan od vladara Nubije odnosno Kušitskog kraljevstva koje je uspelo da zavlada Egiptom u Gvozdenom dobu razvoja. Videti: Nubija, Egipat, gvozdenodoba, kušiti

TAJANI – teška I opasna metoda izbacivanja čakrama rotiranjem ovog oružja oko prsta I puštanjem u pravom trenutku. Uvežbani ratnik mogao je da vrti čakram na jednom ruci dok bi u drugoj držao veći primerak za borbu prsa u prsa. Tajani tehnika ostala je “originalna tajna” Indije I nije primenjivana u drugim zemljama.

TESLA (BOJNA) – Tip udaračko-posečnog oružja veoma sličan sekiri, koji potiče još iz starijeg bronzanog doba. Za razliku od sekire sečivo glave tesle okrenuto je horizontalno, pa je udarac njome drugačiji, kao I nastale povrede I rane. Najstariji primerci nađeni su u gradu Uru, sumerskom gradu, iz 2000. godine p.n.e.

TEUTOBORŠKA ŠUMA - Šuma Teutoborg bila je poprište veoma značajne i izrazito krvave bitke 9. godine nove ere, u kojoj su tri rimske legije pretrpele strašan poraz od ujedinjene vojske germanskih plemena. Time je zanavek zaustavljeno širenje Rimskog carstva u Germaniji, na obali reke Rajne.

TIRINT – veliki utvrđeni grad u staroj Grčkoj, poćevši još od Mikenske civilizacije (1600. Godina p.n.e.). Veliki vojni značaj Tirinta u Bronzano I Gvozdeno doba Egeja potvđen je I brojnih arheološkim nalazima, među kojima se recimo izdvaja Tirintska bojna kapa, stari tip zaštite za glavu ratnika u Mračno doba Grčke.

TIRINTSKI ŠLEM – tip šlema, preciznije bojne kape od bronze koji je korišćen u Mračno doba Grčke. Karakteriše se time što je napravljen od četiri spojena dela bronze u imitaciji kožnih kappa.

TOČKOVI VETRA I VATRE - Oružje iz kineskih borilačkih veština u obliku kruga (točka). Svaki točak (krug, prsten) je u stvari tanki metalni obruč veličine oko 40-ak cm. Jedna četvrtina kruga ima obloženi hvat sa štitnikom, za bezbedno držanje oružja; preostala tri segmenta imaju šiljata sečiva u obliku plamena.

TOMBAK – indonežansko kris-koplje. Koplja se na indonežanskim ostrvima Javi i Sumatri nazivaju tombak, dok se na malajskom poluostrvu slična ostrva nazivaju lembing. Ovakva koplja povezana su sa kris bodežima u tom smislu što vrlo često imaju zakrivljeno-talasasta sečiva, baš kao i kris.

TRAČANI - Tračani su grupa Indoevropskih naroda koji su naseljavali veliku površinu u jugoistočnoj Evropi. Trakija je tako u antičko vreme obuhvatala sve zemlje od severne obale Egejskog mora do Dunava i od zapadne obale Ponta do reke Aksios (Vardar), dok planina Hem (Balkan) označava severnu granicu Trakije u užem smislu. Zbog indoevropskog karaktera tračkog jezika, počeci istorije Tračana se povezuju sa prodorima Indoevropljana na Balkansko poluostrvo, i sa ranim trako-kimerskim seobama. Izgleda da su Tračani u najstarijoj prošlosti pripadali najdrevnijem sloju iransko-skitskog stanonivštva (Kimeraca) koje se pod navalom mlađih skitskih naroda preselilo na Balkan. Ti pokreti odigrali su se u ranom bronzanom dobu, tokom III i početka II milenijuma p.n.e. Grci su poznavali Tračane već od XIV veka p.n.e.

TRAKASTI OKLOP ZA TELO - Trakasti oklop se još može nazivati i rascepljenim ili šipkastim oklopom, i odnosi se na poseban tip zaštite za telo sastavljene od metalnih traka (šipkica). Ovakav tip oklopa prvi put se istorijski pojavio među Skitima u 4. veku p.n.e. Zbog specifične konstrukcije trakasti oklop se najčešće nije koristio za celo telo već samo za zaštitu udova (ruku i nogu). Sastoji se od traka ili šipkica metala, koje su zakačene za podlogu od kože ili tvrde tkanine.

TRAKOKIMERCI - Kimerci su na područje Balkana naišli u svom drugom velikom migratornom procesu (prvi je bio naseljavanje Tračana) sa područja Rumunije tokom VIII veka p.n.e. To su bili poslednji ostaci starog i nekada velikog i moćnog naroda evroazijskih stepa. Na putu prema zapadu međutim Kimerci su se dosta mešali sa drugim narodima tako da dolaze na Balkan etnički i kulturno izmenjeni.

TUAN TIJEN - Istorijski najpoznatiji primerak dugog vijetnamskog mača, guoma nosio je naziv tuan tijen (“božija volja”). To je bilo oružje vijetnamskog kralja Le Loija koji je oslobodio Vijetnam od okupacije Ming dinastije iz Kine, i to početkom 15.veka. Njegov mač je po legendama imao magična svojstva zbog kojih je kralj izrastao do džinovskih dimenzija. Mač mu je takođe davao snagu hiljadu ratnika.

TUMI – žrtvena sekira sa Anda, korišćena među domorodačkim civizacijama Inka, Moče itd. Karakteriše se polukružnim sečivom, napravljenim od bronze, bakra, legure zlata ili srebra, obično od jednog komada, sa veoma fino I detaljno izrađenim gornjim delom glave sečiva, obično u obliku kakvog andskog božanstva. Korišćena je za prinošenje žrtvi na godišnjim festivalima, za klanje I dranje životinja. Danas predstavlja turistički I nacionalni symbol Perua.

TURBAN - deo indijske tradicionalne nošnje, dugački umotani vid kape za glavu. U gvozdenom dobu razvoja korišćen kao zaštita za glavu običnih ratnika u bojevima.

TURSKI LUK – to je dvostruko zakrivljeni kompozitni luk koji je korišćen u Otomanskom carstvu. Njegova konstrukcija je slična ako ne i sasvim ista kao kod većine tipičnih azijskih kompozitnih lukova. Dakle, turski luk imao je jezgro od drveta (javor je bio najpoželjniji), sloj od roga neke životinje preko toga sa unutrašnje strane, i životinjske žile sa spoljašnje strane. Takvi slojevi su spajani odnosno lepljeni nekakvim životinjskim lepilom. Videti: luk, bacačkooružje, oružjedana, turci, otomani, renesansa

UDARAČKO ORUŽJE – Oružje koje ima takve karakteristike oblika I funkcije da može da tupo udara, tzv. udarno tupo oružje, gde spadaju razne vrste toljaga i palica, ratni čekići, topuzi, buzdovani, salme. Videti: uvod, klasifikacija

URARTU – kraljevina, odnosno indoevropska kultura koja se razvijala krajem Bronzanog I početkom gvozdenog doba, na severnom obodu Asirije, u području Kavkaza. Urartu je u jednom periodu istorije bio velika pretnja Asiriji a u ostatku istorije vazal ovog moćnog suseda. Urarćani su pripadali starijem sloju indoevropskog naroda, I bili su srodnici sa Hurima (Mitancima), Hetima, Kaskama itd. Urarćani su ostali upamćeni po veštini metalurgije, svojim visoko kupastim šlemovima I dugačkim mačevima. Na kraju je ova kraljevina propala pod razaranjima kimerskih I skitskih hordi u 7. I 6. Veku p.n.e.

URARTSKI MAČ – jedan od najranijih tipova dugačkih (posečno-probodnih) mačeva rađenih u gvožđu. Urartski mačevi zasnivali su se na kombinaciji kavkaske napredne metalurgije, egejskih dugih sečiva I asirskih bodeža. Pravljeni su u početkom I milenijuma p.n.e.

USPRAVNI ČOVEK (HOMO ERECTUS) – prva “ljudska vrsta” koja je počela da koristi kamene oštrice. Kada se pojavila vrsta Homo Erektus pre oko 1,8 miliona godina, njeni predstavnici istraživali su svet oko sebe i počeli da prave oštrice od kremena sa vrlo oštrim ivicama. Oštrice Uspravnog čoveka bile su sofisticiranije od oružja Veštog čoveka; geometrijski bolje definisane i bolje prilagođene funkciji koju su obavljale.

UŠASTI BODEŽ – tip prestižnog bodeža koji su koristili plemići ali I asasini u Evropi doba Renesanse. Potekao je od azijskih bodeža putem dodira Španaca sa Mavrima. Videti: bodež, posečnooružje, probodnooružje, renesansa, evropa, oružjedana

J

JALMAN – proširenje na gornjem vrhu sablji turskog tipa (kilij) koje znatno doprinosi posečnoj snazi sablje. Videti: kilij, sablja, turci, posečnooružje

JATAGAN - Jatagan je tip dužeg zakrivljenog bodeža ili kraće sablje koja potiče iz Otomanskog perioda, i koji je korišćen od sredine 16. Do kraja 19. Veka. Jatagan je pored centralnog dela turskog otomanskog sultanata bio vrlo zastupljen i u oblastima pod vojnom i kulturnom dominacijom Turaka, poput Balkana recimo. Videti: sablja, posečnooružje, turci, renesansa, balkan

JITE – udaračka palica samurajske policije iz Edo perioda Japana (17. Vek). Videti: toljaga, udaračkooružje, japan, samuraji, edo, renesansa, oružjedana

JOŠUA – Ratni vođa Hebreja prilikom odlaska ovog naroda iz Egipta I naseljavanja u Egiptu. Jošua se kao zapovednik narodne vojske hebrejskih plemena naročito istakao u borbama protiv Amaleka, Kanaanaca I Filistinaca. Njega je po biblijskim legendama kao mladog ratnika na mesto zapovednika vojske postavio Mojsije. Jošua je verovatno I pored svojih mladih godina već tada bio iskusni ratnik koji se borio kao habiru plaćenik u kraljevskoj vojsci Egipta u dobu Novog kraljevstva.

JONJANI – jedno od četiri glavna plemena ili etničkih skupina koje su učestvovale u izgradnji starogrčke nacije u Mračnom dobu Grčke. Živeli su u oblasti Atike, Kikladskih ostrva, na obali Male Azije (Jonija). Smatrani su miroljubivim narodom. Od Jonjana je nastala Atinska država. Najveći heroj Jonjana u Mračno doba Grčke bio je Tezej. Videti: staragrčka, gvozdenodoba, dorani, brod, civilizacije

JUDEJCI – u bronzanom dobu Judejci su bili jedno od hebrejskih plemena čiji su se ratnici specijalizovali kao pripadnici obične teške pešacije. Kasnije, nakon uspešnog osvajanja Kanaana, Judejci se navode kao poseban narod koji je osnovao kraljevstvo Judeje u Kanaanu.

JUMI - asimetrični samurajski bojni luk, koji podrazumeva duže tipove lukova koji se konkretnije zovu daikiju, i kraće tipove koji se zovu hankiju. Ovi lukovi su glavno oružje ratnih veština kijudo I kiujutsu, japanskog streličarstva. Nije tačno poznato kada je jumi asimetričnog oblika ušao u primenu, ali prvi pisani izveštaji iz Kine iz 3. veka nove ere spominju japanske ratnike sa drvenim lukovima različitih dužina udova. Takvi lukovi ispaljivali su strele od bambusa, sa vrhovima od kosti ili gvožđa. Najstariji pronađeni asimetrični jumi potiče iz 5. Veka nove ere.

K

KABARDA - Kabarda je bio naziv za staru rasu konja sa Kavkaza koju su u oblast Anadolije doveli još stari Heti I drugi indoevropski narodi anadolske grane (Luvijci, Huri…). Kabarda je bio relativno visok konj (viši od asirskih recimo), sa prljavo belom, sivom ili crnom. Kabardi su imali jaka leđa I grudi, I možemo ih porediti sa srednje teškim tipom jahaćeg konja iz Srednjeg veka. Tipični sup o tome što im pluća imaju veći kapacitet od većine drugih rasa pa su idealni za rad I jahanje na većim visinama.

KABUTO – japanski srednjevekovni masivni šlem koji su nosili samuraji. Pravljen je od kože ili metala I imao razne dodatke, poput ukrasa I predmeta za zastrašivanje protivnika, ili rogove. Videti: šlem, odbrambenooružje, japan, samuraji, srednjivek, oružjedana

KACBALGER – kratki vojni mač iz doba Renesanse, čuven po svojoj masivnoj građi i karakterističnom štitniku u obliku slova S ili osmice. Obično je imao dužinu od 70 do 75 cm, i težinu oko 1,5 kg. Štitnik je napravljen tako da odbija i hvata sečivo mača neprijatelja koje bi kliznulo niz oštricu kacbalgera. Videti: mač, renesansa, oružjedana, posečnooružje, probodnooružje

KAMEJL – verižna zavesica odnosno kapuljača od verižnog tipa oklopa koja se stavljala pozadi šlema kako bi štitila donji deo glave, vrat I ramena. Videti: kopergejtski šlem, odbrambenooružje, šlem, srednjivek

KAMILE (U RATOVIMA) - Vojne jedinice jahača na kamilama javljale su se često kroz istoriju, ali nešto kasnije od ratnih konja i slonova, i to od 853. godine p.n.e. kada je zabeležena njihova prva primena, na onim suvim i pustinjskim podnebljima gde je inače prirodno stanište ovih životinja. Kamile su u ratu služile najčešće kao prevozno sredstvo ali i za ratnike koji su sa njihovih leđa bacali koplja, strele ili koristli vatreno oružje u novije doba. Videti: životinje, kamila, gvozdenodoba, arapi, persija, indija

KANAAN – istorijski region na Bliskom istoku, kasnije poznatiji kao Palestina, domovina domorodačkog semitskog stanovništva Kanaanaca koje su u većini osvojili i asimilovali Filistinci I Hebreji. Kanaan je bio vekovno poprište značajnih istorijskih bitki I povod sukoba među velikim svetskim silama zahvaljujući svom geografskom položaju na sred puta između Azije I Egipta (Afrike). Videti: civilizacije, azija, filistinci, hebreji, asirija, egipat

KANAANSKI ŠLEM - Ovo je stari tip šlema koji je korišćen u oblasti Egeja i Bliskog istoka još od Bronzanog doba. Razlikuje se od prostog kupastog šlema po tome što ima oblikovane donje ivice nejednake dubine sa prednje i zadnje strane. Razlog tome jeste želja da se zaštiti donji deo glave i vrat sa zadnje strane, dok sa prednje strane šlem nije prelazio ivicu čela. Na vrhu šlema kačila se ratna perjanica. Ovakav šlem bio je tipični deo ratne opreme kanaanskih dvokoličara, pa su Filistinci imitirajući kanaanske dvokolice preuzeli i opremu dvokoličara. Iako govorimo o bronzanom šlemu postoji verovatnoća da su slabije opremljeni dvokoličari nosili kožne kape istog oblika. Videti: šlem, kanaan, bronzanodoba, odbrambenooružje, filistinci

KANABO - Kanabo je toljaga/buzdovan sa šiljcima ili kuglicama, koju su u feudalnom Japanu koristili samuraji. Kanabo se pravi od tvrdog drveta i gvožđa, sa gvozdenim šiljcima. Može biti veoma različitih veličina i oblika. Postojali su i primerci visine odraslog čoveka koji se držao sa dve ruke. Kanabo je takođe oružje iz japanskih mitova i legendi koje koriste demoni podzemnog sveta. Konabo je korišćen kao udarno oružje, za lomljenje oklopa neprijatelja i njihovih konja. Videti: buzdovan, udaračkooružje, japan, samuraji, srednjivek

KARAKA - trgovački i ratni brod iz doba Renesanse. Najviše je korišćen u Italiji, a sam naziv potiče od tipa rečnog arapskog broda sa Tigra i Eufrata. Najpoznatija karaka bila je "Santa Marija" u kojoj je Kolumbo otkrio Ameriku.

KARNVENAN – naziv za mitski bodež kralja Artura iz velških legendi o Vitezovima okruglog stola. Pored veoma skupocene drške, najoštrijeg sečiva na svetu, pripisuje mu se i magična moć da ratnika koji ga drži zaklanja oblakom ili senkom, tako da ga neprijatelji ne mogu videti.

KARIJA - Karija (od luvijskog Karuva – strma zemlja) bila je oblast u zapadnoj Anadoliji, na obali Mediterana. Karija se istorijski kratko izdigla kao kraljevstvo nakon pada Heta, u 11. veku p.n.e. obala Karije bila je deo Dorskog heksapolisa (šestogradja) kada su Dorani stigli nakon Trojanskog rata, I okupirali bivša mikenska naselja Knidos I Halikarnos (današnji Bodrum). Upravo je tu rođen čuveni antički grčki istoričar Herodot, u 5. veku p.n.e.

KARIJSKI ŠLEM SA KRESTOM - Karijski ratnici većinom nosili ilirsko-dorski tip šlema sa krestom, koji je u Grčkoj tog doba već bio zamenjen naprednijim korintskim tipom šlema sa nosnim štitnikom. Ne sme se međutim isključiti ni mogućnost da je bilo (dosta) frigijskih šlemova u Kariji, dok se asirski tip može u potpunosti zanemariti, jer je u to doba već bio prilično zastareo i van upotrebe u Maloj Aziji i na Bliskom istoku.

KAROBALISTA - bacačka sprava iz Rima, kombinacija tovarnih kola i baliste.

KEFET – naziv za lake pešake Kanaanaca iz perioda mlađeg Bronzanog I starijeg Gvozdenog doba. Kefeti su uglavnom regrutovani iz redova siromašnog seljaštva, I to je bila masovna vojska regruta.

KESTROS – praćka za strele, Kestros je bio bacačko oružje, posebno smišljena praćka koja je korišćena za bacanje težih strela. Strele za kestros su se sastojale od teškog metalnog dela, dužine oko 20 cm, koji je bio spojen sa drvenom šipkicom dodatne dužine od 30 cm. Strela kestora je imala perca kao I kod strela za lukove radi bolje stabilnosti projektila u letu. Videti: oružjedana, bacačkooružje, praćka, klasičnodoba, staragrčka

KIDON – hebrejski naziv za bliskoistočni zakrivljeni srpasti mač, kopeš. Takvo oružje koristili su I Filistinci. Iako je srpasti mač nestao iz arsenala ratnika Bliskog istoka ubrzo nakon kraja Bronzanog doba, nešto izduženiji i manje zakrivljeni tipovi kopeša (poput asirske sapare) korišćeni su još nekoliko vekova tokom Gvozdenog doba. Videti: posečnooružje, srp, mač, filistinci, hebreji, bliskiistok, gvozdenodoba

KILIJ - Kilij (od turske reči kılıç koja znači prosto „mač“) je jedan od brojnih tipova jednoručnih i jednostranih zakrivljenih sablji koje su koristili turski narodi i sa njima povezane kulture tokom istorije, počevši još od Avara i Gokturka, Ujgura, Seldžuka, Timurida, Mameluka, Otomana. Najstariji primerci kilija imali su dugačko sečivo koje je bilo veoma zakrivljeno još od drške, sa proširenjem u gornjoj polovini. Prošireno sečivo se naziva jalman i ono znatno doprinosi posečnoj snazi sablje. Videti: oružjedana, posečnooružje, turci, otomani, mameluci, avari.

KIMERI, KIMERCI – najstariji indoevropski narod iz stepa Evroazije kojeg je u velikom delu asimilovao I potčinio mlađi narod Skita. Sa Kimerima su bili u srodstvu Tračani, koji su verovatno bili tek jedno od mnoštva kimerskih plemena u Bronzanom dobu centralne Azije I predela oko Crnog mora. Kimerci su bili poznati kao vešti jahači, izumitelji kompozitnog luka I dugačkog mača.

KIMERSKI MAČ – stari tip bronzanog I gvozdenog dugačkog mača, sa paralelnim ivicama, sve do zašiljenog vrška. U svom najstarijem obliku skitski mač bio je ravnostran, sa obe naoštrene ivice, gotovo paralelnim stranama i blažim vrhom. Sečivo je obično bilo dugačko oko 60-70 cm, iako su pronađeni primerci i od jednog metra.

KLJUNASTA SEKIRA – stari tip sekire iz bronzanog doba, sa glavom sekire u obliku kljuna patke ili guske. Kljunasta bronzana sekira je izumljena na teritoriji današnjeg južnog Izraela početkom II milenijuma p.n.e. Ona je bila suštinski bitan deo ratne opreme kanaanskih pešadinaca. Nastala je kao razvoj okaste sekire, a ova iz epsilon sekire starijeg bronzanog doba.

KOMPOZITNI LUK – luk za ispaljivanje strela načinjen od više različitih materijala koji se međusobno spajaju u vidu slojeva kako bi se ostvarile što bolje karakteristike snage, brzine i dometa luka, videti: bacačkooružje, luk, klasifikacija, skiti, asirija, bronzanodoba, gvozdenodoba

KONCERZ - je naziv za jedan tip duge “sablje” koju su koristili pripadnici husarskih odreda iz Poljske i Litvanije iz perioda renesanse. Koncerz je imao dugačko i tanko sečivo a najveću primenu imao je među teškim konjanicima, čuvenim husarima, koji su ovim oružjem probijali pločaste oklope protivnika, što je sasvim različito osnovnoj nameni sablje - da poseca protivnike! Zbog ovoga stoje i navodnici oko reči sablje jer se koncerz po funkciji više klasifikuje kao probodni mač ili rapir.

KONJANIČKA SEKIRA - To su primerci sekira koje su bile prilagođene da ih koriste vitezi na konju. Sa jedne strane je obično bila pljosnato oštro sečivo a sa druge je mogla da bude glava pijuka ili čekića, tzv. “gavranovog kljuna” videti: oružjedana, sekira, udaračkooružje, posečnooružje, renesansa, vitez

KOPERGEJTSKI (JORK) ŠLEM - Kopergejtski šlem je anglosaksonski tip ranog srednjevekovnog šlema koji je otkriven u Jorku (Engleska). Kao i mnogi drugi germanski primerci i tipovi oružja, kopergejtski šlem je nastao po uzoru na tipove rimskih šlemova iz doba Carstva. Kopergejt ima okruglu kalotu iz gvozdenih delova koji su međusobno zakovani. Glavnu vizuelnu karakteristiku kopergejt šlemova činili su bočni štitnici za obraze, koji su posebno kačeni, zatim kamejl – verižna zavesica odnosno kapuljača pozadi šlema, i neobično dubok štitnik za nos (nazal) koji obezbeđuje zaštitu lica.

KOPIS - To je starogrčki zakrivljeni mač iz Klasičnog perioda. Korišćen je za probadanje ali u većoj meri za posecanje neprijatelja. Dok neki smatraju da je u pitanju bio starogrčki koren reči kopto - seći, posecati, drugi misle da je to ustvari bio iskvareni oblik staroegipatske reči kopeš - naziv za zakrivljeni posečni mač, od kojeg je navodno kopis i nastao.

KOPLJE ZA VEPROVE - Koplje za veprove korišćeno je za lov na ove životinje. To je relativno kratko I masivno oružje koje ima dva krila neposredno ispod glave koplja. Ta krila služe kao barijera da se ne bi ranjeni vepar probio telom do donjeg dela kopljišta I lovca koji ga drži.

KORZEKA - Korzeka je jedan od brojnih raznovrsnih tipova evropskih dugih oružja na motkama, koje se ističe troglavim sečivom na držalji dužine 1,8 do 2,5 metra. Metalna glava ima oblik dugačkog koplja sa dva kraća i masivna bočna sečiva. Korzeka je dobila naziv po tome što je nastala na Korzici, razvivši se od spetuma (takođe jednog tipa dugačkog oružja) krajem Srednjeg veka.

KOURSORES - napadači ili trkači; Alanska vojska sastojala se od jedne kompaktne celine poređane u veći broj redova jahača na konjima. Rimski vojni stratezi i istoričari opisuju da se alanska konjica delila na veći broj odreda, i to nekoliko koursoresa (napadača) i defensoresa (odbrane). Odredi koursoresa naizmenično su jurišali na neprijatelja i povlačili se, dok su defensoresi štitili bokove i pozadinu ove konjaničke napadačke mašinerije, ali se takođe i uključivali u bitku kada bi bilo jasno da Alani pobeđuju i da je potreban finalni udar.

KRABA PRSNIK – karakteristični metalni (laminarni) prsnik ratnika iz oblasti Egeja na prelasku iz Bronzano u Gvozdeno doba razvoja, koji se odlikuje preklapajućim iskošenim metalnim trakama koje nalikuju oklopu kraba I rakova. Videti: oklop, filistinci, pomorskinarod, mračnodoba, mikena, odbrambenooružje

KRALJEVSKA VERIŽNJAČA - U Evropi kasnog srednjeg veka je bila poznata tzv. “kraljevska verižnjača” kod koje su udvostručeni prstenovi koji se međusobno spajaju radi jačeg tkanja. Ovaj princip spajanja zvao se i “8 u 1”. Zbog velike težine ovakvih verižnjača međutim, i zbog skupe izrade, nije poznat veliki broj autentični primera.

KREZ - Krez je bio poslednji kralj Lidije, I živeo je od 595. do 547. godine p.n.e. U grčkoj I persijskoj kulturi ime Krez bilo je sinonim za bogatog čoveka. Krez je vladao u vreme kada su grčki gradovi na obali bili potčinjeni Lidiji pa je bio veoma poznat starim Grcima, sa kojima je ipak održavao prijateljske odnose. Krez je bio poslednji stub odbrane egejskih civilizacija od Persijske moći koja je rasla I spremala se za pohod na zapad. Nažalost, Lidija se nije dugo održala, već je postala deo Persije 547. godine p.n.e.

KRIS – indonežanski bodež, Kris ili keris je asimetrični bodež koji potiče iz domorodačkih kultura Indonezije I Malezije, ali I Tajlanda, Bruneja I Singapura. Na južnofilipinskim ostrvima naziva se kalis. Kris je čuven zbog svoje sasvim neobične krivudave oštrice, iako mnogi primerci krisa imaju prava sečiva. Videti: oružjedana, indonezija, savremenodoba, bodež, posečprobod

KSUANFENG - Ksuanfeng ili vihor, jeste naziv za staro kinesko opsadno oružje, tipa vučnog katapulta, koji se razvio od starijih tipova mohističkih vučnih katapulta iz 4-3 veka p.n.e. Bacačka snaga ksuanfenga dobija se tako što grupa ljudi zajedno vuče nadole konopce vezane za kratku polugu bacačke grede. Na taj način snaga katapulta direktno zavisi od broja ljudi koji vuku konopce.

KUBAN - tip skitskog šlema iz Gvozdenog doba. U 6. veku p.n.e. Skitski ratnici nosili su teške bronzane šlemove koji su čvrsto nalegali na lobanju i štitili delimično lice pomoću produžetaka šlema za obraze, sa prorezima za oči. Kod ovih šlemova je takođe zadnji deo vrata bio dobro zaštićen. Mnogi od ovih šlemova pronađeni su u oblasti Severnog Kavkaza, posebno u oblasti Kubana pa ćemo zato ovaj tip šlema nazvati kubanom.

KUPASTI (ŠILJATI) ŠLEM - Asirci su odstupili od relativno loptastog oblika sumerskog šlema koji je pratio oblik lobanje čoveka i osmislili šiljati šlem, tipični asirski šlem kojeg prvo zamislimo kada govorimo o asirskim ratnicima. Ideja je svakako bila da se dobije što jednostavniji oblik koji će efikasno odbijati i neutralisati udarce protivničkih oružja. Šiljati šlem je zaista mnogo bolje rešenje u ovom pogledu od loptatog jer pruža vrlo manju površinu za prijem snage udarca napadačkog oružja od sfernog oblika.

KUSANAGI - legendarni carski mač iz Japana. Po legendi, „mač iz zmije“, Kusanagi, pronađen je u telu zmije sa osam glava koju je ubio bog oluje i mora. To je deo carskih simbola Japana, ikona stare carske porodice koja je poticala od boga Sunca. Kusanagi je bio simbol božanskog prava cara na vladavinu nad običnim narodom. Pravo ime mu je bilo „Mač božanskih oblaka“ ali je kasnije promenjeno u Kusanagi.

KUSARI – japanski tip verižnog (lančanog) oklopa. RAzlikovao se od evropskog tipa po sitnijim prstenovima I nešto drugačijem tipu spajanja. Koristili su ga samuraji u srednjem veku (Feudalno doba Japana) ali najčešće u kombinaciji sa drugim tipovima oklopa (poput laminarnog, lamelarnog, oklopa zrcala itd). Videti: verižnjača, japan, samuraji, srednjivek, oklop, odbrambenooružje

KUŠ, KUŠITI -

VALAMBRUST - Veliki odbrambeni samostrel iz doba Renesanse. Valambrust je primer srednjevekovnog samostrela koji je korišćen za opsadno ratovanje, bilo na osvajačkoj ili na branjenoj strani utvrđenog mesta. Valamburst je korišćen tokom Renesanse, u 15. 16 i 17. veku. Pravljen je od drveta, kože i čelika. Postoje je obično bilo u obliku tronošca. Postavljeni samostrel imao je ograničene pokrete levo-desno i gore-dole pa je njime moglo da se relativno dobro cilja.

VERIŽNI OKLOP (VERIŽNJAČA) – jedan od istorijski najznačajnijih tipova oklopa za telo I načina za izradu različitih štitnika, kod kog se na specifičan način spajaju omanje metalne verige (prsteni, lanci) kako bi se oformila neprobojna površina. Izumljen u Gvozdenod doba među keltskom I etrurskom populacijom Apeninskog poluostrva, odakle su ga preuzeli Rimljani a zatim I sve veće civilizacije sveta. Ostao je najbolji tip zaštite za telo sve do pojave pločastog oklopa. Videti: odbrambenooružje, oklop, verižnjača, gvozdenodoba, klasičnodoba, srednjivek

VEŠTI ČOVEK (HOMO HABILIS) – prva “ljudska vrsta” koja je počela da koristi hladno oružje. Još pre dva i po miliona godina, primitivni H. Habilis (Vešti čovek) počeo je da koristi predmete iz prirode za izradu pomagala, alatki, odrambenog oružja, oružja za lov i oružja za borbu. U takve predmete spadalo je razno kamenje i pruće. Kamenje je moglo da se baca na plen, na predatore i druge, suparničke ljudske primerke.

VITEŠKO KOPLJE - Viteško ili konjaničko koplje (u srpskom jeziku nema poseban naziv za ovaj predmet, za razliku od većine ostalih evropskih jezika) jeste dugačko oružje na motki, tj. koplje koje su koristili ratnici na konjima. Tokom Srednjeg veka ovakvo oružje postalo je glavno oružje u jurišima konjice i ono nije moglo da se baca niti da se njime više puta ubada, za razliku od brojnih sličnih oružja i tipova koplja koje su nosili pešaci. Videti: koplje, probodnooružje, vitez, srednjivek, renesansa, evropa

ZANMADAO – Kineska sablja iz Srednjeg veka (10-13 veka), karakteriše se veoma dugačkim sečivom koje je korišćeno protiv konjice. Videti: sablja, posečnooružje, kina, srednjivek

ZEBULON – hebrejsko pleme u bronz. I gvozd. Dobu čiji su ratnici bili specijalizovani kao elitni teški pešaci naoružani dugačkim kopljima I velikim štitovima.

ZRCALO - Oklop-ogledalo, ili zrcalo na većini istočnoslovenskih jezika, bio je tip oklopa koji je korišćen u Aziji i Evropi sve do 17. veka. Izraz na kineskom jeziku (gde je ovaj tip oklopa takođe bio veoma čest) a koji glasi pinjin, znači „četiri srca“, što odražava oblik oklopa u vidu četiri metalne ploče međusobno spojene zakivcima. Reč „ogledalo“ se javlja u evropskim jezicima zbog toga što je centralna ploča (koja je išla preko grudi ratnika) bila u obliku kružne ploče i zbog uglačanosti i sjaja nalikovala na ogledalo. Videti: oklop, odbrambenooružje, oružjedana, srednjivek, azija, mongoli, kina

ZVONASTI PRSNIK – tip metalnog oklopa za telo koji su koristili stari Grci (ali I drugi narodi Evrope gvozdenog doba) u Mračno doba I kasnije. Pravljen je od dve konveksne metalne ploče, prednje I zadnje, koje su spajane u oblik nalik zvonu, sa donjim otvorom-obodom. Dalji razvoj zvonastog prsnika odnosio se na fino izražavanje mišića ratnika po površini metala čije je nastao tzv. “mišićasti tip” prsnika. Videti: odbrambenooružje, oklop, staragrčka, mračnodoba

ŽIVOTINJE U RATU - Ratne životinje su sve one životinjske vrste koje su tokom istorije masovnije pomagale čoveku u borbama i vojnim poduhvatima, bilo kao sredstvo transporta ljudi i tereta, ili kao aktivne učesnice u ubijanjima i razaranjima pod ljudskom rukom i komandom. Videti: uvod, klasifikacija, životinje

HLADNO ORUŽJE

REČNIK

izraza i pojmova hladnog oružja, vojne tehnologije, civilizacija, vojski i vojnih odreda, ratnika, vojskovođa, ratova i bitki

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

HENGIST - Konji su igrali značajnu ulogu u paganskoj religiji Anglo-saksona, gde se spominju božanstva Hengist i Horsa - pastuv i konj - koji su kasnije personifikovani u praočeve, osnivače vladarskih linija Anglo-saksona u novoj domovini.

​

​

JUDEJCI – u bronzanom dobu Judejci su bili jedno od hebrejskih plemena čiji su se ratnici specijalizovali kao pripadnici obične teške pešacije. Kasnije, nakon uspešnog osvajanja Kanaana, Judejci se navode kao poseban narod koji je osnovao kraljevstvo Judeje u Kanaanu.

​

​

​

​

KUŠ, KUŠITI -