KOPIS - STAROGRČKI ZAKRIVLJENI MAČ IZ KLASIČNOG PERIODA
Naziv kopis imao je dvojako poreklo. Dok neki smatraju da je u pitanju bio starogrčki koren reči kopto - seći, posecati, drugi misle da je to ustvari bio iskvareni oblik staroegipatske reči kopeš - naziv za zakrivljeni posečni mač, od kojeg je navodno kopis i nastao. U klasičnom periodu Grčke kopis je označavao masivni bodež, odnosno zakrivljeni mač (zakrivljen unapred) koji je korišćen za posecanje ali i probadanje neprijatelja. Pored bojnog oružja, naziv kopis korišćen je i za zakrivljenu alatku za tranžiranje mesa, slično današnjim mesarskim noževima i satarama.
Kopis je bio jednoručno oružje. Drška je bila u obliku kuke odnosno uvijene (pa čak i zatvorene) šipke koja se lako hvatala. Stariji primerci ovog oružja imali su sečivo dužine do 65 cm, po čemu je on bio gotovo jedan dugačkom rimskom maču, spati, a nešto duži od funkcionalno srodnih oružja poput falkate. Kasnije starogrčke i makedonske varijante međutim bile su kraće i imale su sečivo do 48 cm dužine. Oštrica kopisa je dakle bila naoštrena sa jedne, donje odnosno unutrašnje, strane, i krivila se na istu stranu od korena prema vršku.
Na samom kraju sečiva međutim krivina se okretala na drugu stranu, iz konveksnosti u konkavnost, što je bio identičan slučaj oblika kao i kod makaire, pa se na osnovu toga, ali i drugih karakteristika može zaključiti da je kopis upravo i nastao od makaire - te svojevrsne sablje Gvozdenog doba Egeja i Balkana. Na taj način kopis svrstavamo u zakrivljena sečiva druge generacije, u rangu sa iberijskom falkatom i dačanskim falksom.
Oblik kopisa je bio tako zamišljen da raspodeljuje težinu sečiva na taj način da se omogući što snažniji posečni i odsečni udarac, slično udarcu sekire, dok se istovremeno zadržava mogućnost probadanja oštrim vrškom. Takav način korišćenja oružja već smo upoznali kod iberijske falkate, pa su kopis i falkata bili praktično identična oružja, sa blagom razlikom u dužini (kopis je bio duži).
Stari Grci su masovno koristili kopise u ratovima Klasičnog doba, što se može videti i iz arheoloških ali i iz likovnih dokaza i ostataka. U likovnoj umetnosti međutim kopis je bio u senci ksifosa, pravostranog kraćeg mača, jer je ksifos smatran oružjem aristokratije i “pravih ratnika”, dok su kopis koristile i lako naoružane i opremljene mase siromašnijih slojeva tadašnjih grčkih gradova-država. Još jedan razlog zbog kojeg je kopis dobio negativnu konotaciju tokom vremena bio je taj što su rane od kopisa bile znatno izraženije i “strašnije i neprijatnije za oko” u odnosu na glatke rane od koplja ili ksifosa.
Kopis je međutim imao jednu veliku prednost u odnosu na ksifos, a to je bila činjenica što je zakrivljeno sečivo daleko bolje odgovaralo ratnicima na konjima. U svetlu znanja da su upravo Gvozdeno i Klasično doba doveli do razvoja konjice možemo zaključiti da je značaj kopisa rastao u odnosu na značaj ksifosa kako su vekovi prolazili. Čak su i vojni priručnici iz tog doba preporučivali konjanicima da se opremaju kopisima jer je posečni potez zakrivljenog sečiva bio znatno ubojitiji od probodnog poteza pravostranog oružja.
Kopis je u oblasti Egeja i Bliskog istoka bio model za razvoj i nastanak “pravih sablji” i mnogih drugih zakrivljenih oružja, pa se čak smatra da je i turski jatagan direktni potomak kopisa, iako je između pojave ova dva oružja proteklo mnogo vekova.
Kao alternativa zvaničnom državnom vojnom oružju što je bio ksifos, kopis se kao deo opreme spartanskih vojnika pojavljuje od V veka nadalje.Naročito je zanimljiva činjenica da se kopis često prikazuje u likovnoj umetnosti Atinjana, koji su vekovima bili glavni i omraženi neprijatelji Spartanaca, kao oružje spartanskih hoplita, jer je zakrivljeno sečivo doživljavano kao “nečasno”, i oružje rđavih i zlih naroda i vojnika. Pretpostavlja se da je kopis bio sve češće oružje Spartanaca upravo u vreme Peloponeskih ratova kada se uvodi i konjica kao redovni vid vojske na Peloponezu.
