ATINSKI RATNI BRODOVI
Sa hiljadama kilometara morske obale i stotinama ostrva, starogrčki svet je neminovno zavisio od mora, brodova i uspevao da napreduje samo uz dobru mornaricu. Atinska grad-država je tu činjenicu shvatila veoma rano u svom razvoju pa je još u 5. veku ubrzo nakon uspostavljanja demokratije u Atini otpočeto sa masivnim programom izgradnje trgovačkih i ratnih brodova.
Atinska pomorska sila bila je sačinjena uglavnom od trirema, drvenih ratnih brodova koji su nosili oko 170 ljudi, zaduženih za veslanje u tri reda vesla sa svake strane broda. Brodovi su bili dugački oko 30-40 metara, širine do 7 metara. Na vrhuncu svog razvoja Atina je imala flotilu od 400 ratnih brodova, što je industrija koja je zahtevala fizički rad oko 80.000 ljudi.
Veslači na atinskim brodovima, regrutovani uglavnom iz siromašnih slojeva društva, dobijali su platu za ovu mornaričku vojnu službu, dok je tek minorni procenat spadao u robove. Cela flota je bila izgrađena o državnom trošku koja su najvećim delom poticala iz rudnika srebra u oblasti Laurij na jugoistoku Atike.
Trirema ili trijera je dakle bila ratni brod sa po tri veslačke klupe na svakoj strani broda, odakle i potiče njen naziv. Stariji i do tada najzastupljeni tip ratnog broda u staroj Grčkoj, pod nazivom pentekonkter, mogao je da primi tek oko 50-ak ljudi, pa ga je trijera nadmašivala u svakom pogledu. Zahvaljujući velikoj snazi koju je davalo 170 veslača trirema je lčako razvijala veliku brzinu i prelazila velike razdaljine.
Zbog svoje snage i brzine atinska trirema je bila veoma ubojita, a njeno glavno oružje bio je klin na pramcu pod nazivom embolon, koji je bez ikakvih poteškoća probijao trup bilo kog protivničkog ratnog broda.
Što se tiče vojne sile, pored veslača koji su, ostavivši vesla, postajali laki pešaci i čarkaši, svaka trirema imala je i 20-ak naoružanih elitnih teških kopljonoša, kao i desetak strelaca, tzv. epibata koji su gađali neprijateljsku posadu.
Trireme su naravno koristili i saveznici Atinjana, pre svih jonski Grci u naseljima Grka na obali Mediterana u Maloj Aziji. Do 540. godine jonski polisi upotrebljavali su isključivo pentekontere, da bi već oko 500. godine p.n.e. šest jonskih polisa i tri grčka ostrva zajedno raspolagali sa više od 350 trirema.
Što se tiče ostatka Grčke, svi oni polisi van sfere uticaja Atine dosta su kasnije prešli na trireme, što je često bilo pogubno po njihovu spoljnu politiku pa čak i po njihov opstanak. Nedostatak spoljnog podsticaja odnosno prekomorskog neprijatelja, kakav je Atina imala u liku Persije, visoka cena kao i složenost izgradnje trirema imali su za posledicu da se flota većine grčkih gradova još osamdesetih godina 5. veka sastoji od pentekontera. Izgradnjom velikog broja trirema Atina je praktično “preko noći” postala glavna sila u staroj Grčkoj jer je mogla da porazi vojsku bilo kog drugog polisa pre nego što bi ova uopšte i stigla do praga (obale) Atine.
Izgradnja velike pomorske flote u Atini imala je i šire posledice. Po pravilu, takav tip ratnog broda zahtevao je veliki broj uvežbanih i disciplinovanih mornara-vojnika, kao i izgradnju i proširenje luka i pristaništa, vojnog arsenala i utvrđenja. Zbog toga je mornarica uticala na čitav privredni razvoj Atine i na jačanje atinskog društva.
U vezi sa razvojem pomorske flote je i pojava trijerarhije odnosno trijerarha. Trijerarsi su bili veoma imućni pripadnici elite koji su na sebe preuzimali dužnost da se staraju o određenom ratnom brodu, u smislu održavanja posade i zaliha materijala. Trijerarh je najčešće bio i kapetan broda ili veće grupe brodova.
