POMOĆNE JEDINICE SPARTANACA

SKIRITI - Skiriti ili Skiritaji bili su jedna etnička skupina, odnosno pleme potčinjeno Spartanskoj državi, čiji je status bio sličan statusu perijeka, odnosno stranaca koji nisu uživali puna građanska prava, ali takođe nisu bili ni robovi. Oni su živeli su Skiritisu, planinskom području Peloponeta smeštenom u severnom delu Lakonije, na granici sa Arkadijom, između reka Eneja i Eurote.

Po starim pisanim izvorima Skiriti su bili Arkadskog porekla, dakle ahajskog odnosno staromikenskog, koje su Spartanci potčinili kako bi ovi služili njihovoj državi i vojsci. Skiriti su živeli primitivno i po selima; njihova teritorija nije bila naročito plodna i zanimljiva osvajačima ali je imala taj strateški značaj što je kontrolisala put ka Tegeju, što objašnjava zašto su je Spartanci tako rano prisajedinili svojoj državnoj teritoriji, sa sve njenim stanovnicima.

U vremenu rata Skiriti su služili kao elitna jedinica lake pešadije, čineći jedan lohos, odnosno bataljon od oko 600 ljudi. Skiriti su tako dopunjavali građansku vojsku Spartijata. Po Tukididu, Skiriti su se borili na krajnjem levom krilu bojne linije, što je bio najteži i najopasniji položaj za hoplite jer su protiv sebe imali krajnju desnicu odnosno najčvršću vojnu jedinicu protivničkih pešaka. Bili su različito opremljeni, u zavisnosti od potrebe, često i kao poluteški pešaci sa nekim vidom oklopa za telo i okruglim štitovima. Najčešće su se međutim borili kao peltasti i drugi laki pešaci, pa im je i vojna oprema bila osrednja ili loša.

Tokom noći i na neprijateljskoj teritoriji Skiriti su služili kao izviđači i stražari čitave spartanske vojske. Takođe su tokom marša dejstvovali kao izviđači i otvarali put za spartanskog zapovednika i glavninu vojske. Ksenofon, drugi značajni starogrčki izvor istorije, poredi Skirite sa Hirkanskom konjicom, koju su Asirci koristili kao izviđače i pozadinsku stražu, što ukazuje da su Skiriti verovatno bili vešti i na konjima. Skiriti se u starogrčkoj umetnosti često prikazuju sa amblemom krilatog belog orla na štitu.

EKDROMI - Ekdromi (ili ekdromoji) su bili starogrčki laki kopljanici koji su svoje mesto u jednom periodu istorije našli i u Spartanskoj vojsci, i to od 4. veka p.n.e. nadalje. Njihovo ime upućivalo je i na njihovu ulogu i funkciju na bojištu - naime ekdromi je značilo “trkači” i označava njihovu sposobnost da nadtrče odnosno da ostanu brži i pokretljiviji od teških hoplita.

Zbog svoje brzine ekdromi su se uglavnom borili u nepravilnom i proizvoljnom bojnom poretku, u zavisnosti od situacije na terenu. Oni su bili uglavnom lako naoružani i oklopljeni, od zaštitne opreme noseći samo aspis - okrugli štit, i bronzani šlem. Od napadačkog oružja nosili su koplje i kratki mač. U starogrčkom ratovanju reč ekdrom označavao je bilo kog kopljanika koji je istupao iz bojnog poretka i borio se samostalno.

Unutar falange borili su se kao i svi drugi kopljanici, štit uz štit; međutim, u trenutku kada bi dobili naredbu da razbiju poredak napadali su neprijatelje brzo i sa svih strana. Potreba za ovakvom vojnom jedinicom javila se zbog sve većih problema koji su laki čarkaši, uvezeni iz Trakije prvo u vojsku Atine a zatim i drugih država, stvarali teškim i slabo pokretnim hoplitima. Pored borbe protiv čarkaša ekdromi su se dobro iskazivali i u brzom zauzimanju ključnih borbenih položaja, u gonjenju poraženog neprijatelja i u izviđanju teritorije.

Ekdromi tako po svojoj definiciji predstavljaju određenu polutešku pešadiju Klasičnog perioda, slično iberijskim jedinicama iz istih vekova istorije. Slabije opremeljene jedinice poput psiloja i peltasta nikada se nisu upuštale u direktnu borbu sa ekdromima jer su ovi bili znatno jači u borbi prsa u prsa. U filmu “300” spartanski ratnici su upravo prikazani kao ekdromi, odnosno kao poluteški pešaci bez oklopa za telo, koji se bore u labavom bojnom poretku, često samostalno i sa mačevima u rukama.

PSILOJI - U Klasičnom periodu stare Grčke naziv psiloji odnosio se na najslabije opremljene jedinice pešadije koji su dejstvovali kao pomoć i podrška, a povremeno i kao čarkaši. Njihov naziv značio je “goli” odnosno “bez odeće” jer su se borili bez praktično ikakve zaštitne opreme na telu.

Psiloji su popunjavali vojne redove iz najsiromašnijih slojeva tadašnjeg grčkog društva, pa su u zavisnosti od oružja koji su sebi mogli da priušte, a to je obično bio tek jedan komad oružja slabijeg kvaliteta, nosili i druga imena poput: euzoni - lako oklopljeni, sa nekim slabim kožnim prsnicima; akontistaji - džilitaši; sfendonetaji - praćkaši; toksotaji - strelci, i litoboli - bacači kamenja. Za razliku od njih peltasti su imali tačno predviđenu i propisanu bojnu opremu, uključujući lagan štit i veći broj koplja za bacanje kao i neku vrstu zaštitnog ogrtača, pa su smatrani nešto višom klasom pešadije od psiloja.

U Sparti su redove psiloja popunjavali privremeno oslobođeni robovi-heloti. Oni su bili naoružani raznim priručnim bacačkim oružjem poput luka i strele, džilita, praćke ili običnog kamenja sa zemlje. U svrhe odbrane nisu nosili nikakav oklop kao ni štit, i tek poneki imao je bodež ili kraći mač koji je više služio da se njime u slučaju nužde odbije napad neprijateljskog sečiva nego da se napada. Najuspešnija primena psiloja u starogrčkom ratovanju desila se tokom Bitke kod Sfakterije kada je veliki broj atinskih psiloja razbio manji odred spartanskih hoplita.

Uvežbavani su da se bore kao čarkaši odnosno da bace svoje projektile a zatim da se brzo povuku, praveći tako manju štetu bojnom poretku neprijatelja. Takođe su slati da zauzmu teške terene oko bojišta kako glavnina vojske ne bi pretrpela zasede ili napade sa leđa.