STAROGRČKI OKRUGLI ŠTITOVI TEŠKIH PEŠAKA
Hopliti u staroj Grčkoj koristili su okrugle činijaste (konkavne) drvene štitove koji su bili ojačani bronzom a koji su se zvali aspisi. Drugi naziv za ovakav komad bojne opreme bio je hoplon, ali danas se pretpostavlja da je hoplon stariji i nešto opštiji pojam koji se odnosio na sve vrste štitova teških kopljanika, na starije toranj štitove i dipilonske usečene tipove, a ne samo na kasnije uvedene okrugle štitove. Zaista, pojam hoplona je u stvari i iskorišćen za stvaranje reči hoplit - teški pešak kopljanik sa štitom, a teških kopljanika u staroj Grčkoj bilo je vekovima pre okruglih štitova.
Hoplon-aspis je ostao upamćen u istoriji vojne tehnologije kao jedno od najznačajnijih odbrambenih oružja, a u staroj Grčkoj je u toj meri bio čuven i obožavan da su o njemu pisane pesme, pričane legende, i on je redovno ucrtavan na ukrasnu grnčariju. Aspis je pored toga bio i najduže primenjivan tip štita u Grčkoj, gotovo čitav milenijum.
Spartanci i drugi narodi Peloponeza, a zatim i vojske drugih gradova-država širom Grčke, koristili su aspis štitove da oforme svoje falange. Danas se smatra da je poreklo aspisa u njegovom punom razvijenom obliku bio grad Argos u istočnom Peloponezu, grad-država koja se ogorčeno borila protiv spartanske hegemonije na Peloponezu u 7. i 6. veku p.n.e. Aspis je bio značajan jer je zbog svoje veličine i oblika u formaciji falange omogućavao zaštitu ne samo ratniku koji ga nosi već i ratniku do njega.
Poreklo okruglog štita u Grčkoj jeste sa kraja Bronzanog doba, i već smo pisali o tome kako se neka vrsta prostijeg okruglog štita javljao među Pomorskim narodom, u 12. i 11. veku p.n.e. Za razliku od aspisa, štitovi egejskih ratnika Bronzanog doba bili su manjih dimenzija i pločasti (ravni), i u celosti izrađeni od bronze. Njihova svrha je bila da posluže kao zaštita u borbi jedan na jedan.
U Mračno doba Grčke korišćeni su okrugli dipilonski štitovi sa usečenim bokovima koji su bili dosta slični hoplon-aspisu po svojoj konkavnosti i opštoj strukturi, po slojevima. U preteče aspisa svakako moramo ubrojiti i koncentrično-kružne štitove sa Balkana i centralne Evrope koje smo nazvali Hercsprung i Omfalijskim štitovima. Oni međutim nisu imali centralno ojačanje, pravljeni su samo od metalnih ploča i držali su se stiskom po sredini.
Aspis je bio poprilično konkavan (sa činijastim zakrivljenjem ka spolja) i napravljen uglavnom od drveta. Da bi takva konstrukcija potrajala i bila što jača dodavana je tanka ploča od bronze sa spoljašnje strane, kao i gvozdeni obod koji je u starije vreme takođe pravljen od bronze a u novije (od 5. veka p.n.e. nadalje) od gvožđa. Aspisi su bili upadljivi po tome što su bili bogato dekorisani. Ukrašavanje štita nije bilo obavezno ali je postojala stara tradicija takve prakse, i svaki ratnik voleo je da se podiči svojoj šarom. Najpoznatija šara na aspis štitovima bila je ona među spartanskim vojnicima.
Spartanci su naime na svojim štitovima često stavljali veliko slovo lambda (Λ), da bi označili kako potiču iz Lakedemona. I drugi grčki gradovi-države imali su prepoznatljive šare na aspisima svojim vojnika. Atinjani su dosta koristili elemente iz svoje mitologije, poput Tezeja na konju, boginje Atine, glave meduze, kao i sove (takođe mitska životinja boginje Atine), dok su Tebanci na štitovima crtali toljagu heroja Herakla od koga su navodno poticali.
Aspis je morao biti promera bare tri stope (0,9 metara) i težine preko 7 kg da bi bio efikasno odbrambeno oružje u borbi. Debljina mu je bila između 2,5 i 4 cm. Tako velika težina se nosila relativno lako tako što se štit oslanjao na jedno rame (levo). Međutim, jedan od najbitnijih konstruktivnih elemenata aspisa bila je njegova drška odnosno hvat sa unutrašnje strane. Takva drška je bila poznata kao argivska (po spomenutom gradu Argosu) i nalazila se na obodu štita, dok je sredinom štita prolazio kožni kaiš kroz koji se čitava ruka provlačila.
Zbog argivske drške grćki hopliti imali su veliku pokretljivost u borbi i mogli su da se koncentrišu na korišćenje koplja drugom rukom. Štit se oslanjao na rame i protezao do kolena ratnika. Glavna namena mu je naravno bila da odbije udarce protivnika, ali i podjednako bitno da se njime guraju mase protivničkih hoplita unazad, pokretom koji se zvao otismos i koji je bio suštinski bitan za uspeh hoplitskog načina ratovanja.
Zbog konstrukcije i oblika aspisa nije bio redak prizor da grčki vojnici koriste svoje štitove da lakše pređu reke i druge vodene prepreke, kao i da nose tela palih saboraca sa bojišta na njima. Kako su međutim pravljen gotovo u celosti od drveta danas nema mnogo sačuvanih primeraka aspisa iz Klasičnog perioda Grčke. Jedan veoma značajan primerak ovakvog štita pronađen je u Italiji. Nekada je pripadao etrurskom teškom kopljaniku a danas se čuva u vatikanskom muzeju Muzeo Gregorijano Etrusko. Otkriven je 1830. godine i poslužio je kao izvor istraživanja za konstrukciju okruglih štitova iz starine.
