RATOVANJE SPARTANACA
RATOVI SA MESENIJOM - Najstariji i najozbiljniji protivnik Sparte u prvim vekovima formiranja države bila je Mesenija, zapadni sused Spartanaca. I u Meseniji je vladala jedna loza dorskih naseljenika, mitskih naslednika Herakla, tzv. Heraklida. Za razliku od Sparte međutim vršeno je masovno stapanje Dorana i Ahajaca, a Mesenija kao slobodna ujedinjena zemlja javlja se u grčkim istorijskim zapisima sve do 8. veka. Međutim, vojna snaga Mesenije bila je ispod moći Sparte, što će se vremenom pokazati kao odlučujuće.
Rat između Sparte i Mesenije otpočeo je u drugoj polovini VIII veka, kada je Sparta izvršila invaziju, težeči osvajanju plodne zemlje. Rat je trajao 20 godina i završio se potčinjavanjem Mesenije, ali daleko od konačnog osvajanja. Razlog za prekid rata bio je ustanak partenija u Sparti - vanbračno rođenih mladića koji nisu imali građanska prava. Ustanak je ugušen, a ustanici su bili prisiljeni da napuste Spartu i da se odsele na obale južne Italije gde su osnovali koloniju Tarent.
Posle niza poraza otpor Mesenjana koncentrisao se u planinskoj oblasti koja se graniči sa Arkadijom; tu su oni bili potučeni i Mesenija je morala da se pokori Sparti uz obavezu da će plaćati danak u visini polovine svog roda, baš kao i heloti u Lakoniji. Međutim, u VII veku Mesenija se digla na ustanak pa je Sparta morala da izdrži još jedan iscrpljujući rat. Mesenija se ovog puta udružila sa Arkadijom, Elidom i Argosom, pa su prvih godina Spartanci trpeli poraze. U odlučnoj Bitci kod Velikog rova Mesenjane su izdali njihovi peloponeski saveznici pa je Mesenijska vojska razbijena a zemlja podeljena na spartanske posede.
RATOVI SA GRADOVIMA PELOPONEZA - Tukidid saopštava da je spartanska kolonizacija ostrva Kitere takođe bila ispraćena oštrim sukobima Sparte sa drugim gradovima Peloponeza. Sparta je na primer dugotrajno i bezuspešno ratovala sa Tegejem - jednim od gradova Arkadije. Drugi još opasniji neprijatelj Sparte bio je grad Argos, politički centar Argolide koji je najbolje i najduže čuvao kulturno nasleđe Mikenjana.
Vremenom je postalo neizbežno da se sile Sparte i Argosa sukobe, i zanimljivo je primetiti da su Spartanci preživeli ozbiljne poraze u početku, kao što je to bilo u Bitci kod Hisaija 669. godine p.n.e. Međutim, Sparta je jačala iznutra pa je tokom 6. veka uspostavila kontrolu nad većim delom Peloponeza. Arkadija je morala da prizna vlast Sparte, Argos je morao da preda Kinuriju, pa je u 5. veku Sparta ostala kao jedina vojna sila na Peloponezu - tzv, hegemon novo obrazovanog Peloponeskog saveza.
GRČKO-PERSIJSKI RATOVI - U 5. veku Sparta je uspostavila savez sa Lidijom, kraljevinom u Maloj Aziji koja je živela u senci sve moćnije Persije. Pored toga Sparta je pomagala Jonjanima u njihovoj pobuni protiv Persije za vreme Kserksa, pa je bilo logično da upravo Sparta stane na ćelo svegrčkih snaga za odbranu od Persijske invazije na jug Evrope. Spartanci su tako odigrali suštinski bitnu ulogu u odbijanju Persije, posebno u čuvenim bitkama kod Termopila i Plateje. O Grčko-persijskim ratovima međutim pričaćemo detaljnije na nekim narednim stranicama. Sparta ipak nije bila voljna da ratuje daleko od svojih granica pa je vremenom ulogu vodeće grčke sile preuzela Atina.
PELOPONESKI RAT - Zbog sve veće snage Atine i njenih egejskih saveznica, postalo je očigledno da se zaoštrava neprijateljstvo između Sparte i Atine. To je vremenom dovelo do niza vojnih sukoba koji su istorijski ostali upamćeni kao Peloponeski ratovi (I i II) koja je zamalo uništila čitavo kulturno i materijalno nasleće Grčke. Tokom ovog rata prvi put se desilo da je čitava Spartanska vojska priznala poraz i predaju, u Bitci kod Sfakterije 425. godine.p.n.e. I Atinjani su vremenom doživeli brojne bolne poraze, pa su ratovi samo potvrdili da je Sparta jača na kopnu a Atina na moru.
Za to vreme cela Grčka je patila od razaranja, što je uslovilo njeno celokupno slabljenje i potpadanje pod vlast novih mediteranskih sila sa severa, kao što su Tesalija, Makedonija i na kraju Rimska republika.
