top of page

SPARTANSKA DRŽAVA - JEDINSTVENA VOJNA CIVILIZACIJA



Spartanci su bili poreklom dorski narod, dakle gvozdeni južnobalkanski narod koji se naselio na Pelponeskom poluostrvu stare Grčke. Teritorija na kojoj je nikla spartanska država nalazila se u dolini reke Eurota koja je dobila dorski naziv Lakonija ili Lakedemon. Dolina je sa više strana bila okružena visokim planinama pa je pristup bio težak i ograničen. Zadobivši svoje konačno formirane granice u drugoj polovini VII veka p.n.e. Spartanska država je zauzimala južni deo Peloponeza uz obalu Mesenskog zaliva; kopnena je bila samo severna granica koja je delila Lakoniju od Arkadije na severu i Argolide na severoistoku.



Većinska primorska granica-obala Sparte međutim nije pružala povoljne uslove za pomorstvo i brodogradnju, pa Spartanci tako u istoriji nisu ostali upamćeni kao neki vešti moreplovci i pomorski osvajači. To su ipak dosta nedomestili kopnenim tehnikama i strategijama borbe i utvrđivanja. Geografska izolovanost Sparte iz glavnih tokova razmena ideja i materijala u staroj Grčkoj doprinela je stvaranju posebnih društvenih odnosa i kulture koja je od ostalih Grka opisavana kao primitivna, brutalna i ratnički nastrojena, ali takođe i veoma snažna i kohezivna.



Pored Lakonije pružala se jedna veća i plodnija dolina koja se zvala Mesenija. Mesenija - teritorija starog grada Pilosa - bila je u Mikensko doba mnogo gušće naseljena nego Lakonija. Krajem XIII veka međutim Pilos i druga naselja u Meseniji i Lakoniji bila su razorena i zauvek nauštena, što odražava dolazak dorskih naseljenika. Sparta je još na samom početku svog razvoja osvojila, posle teških i dugotrajnih ratova, susednu Meseniju, čime je znatno ojačala svoje privredne i vojne kapacitete.



Dorska plemena, naselivši se na Peloponezu, delimično su uništila domorodačko ahajsko stanovništvo, delimično ga podjarmila, a delimično se asimilirana sa njim. Na taj način u sastav Saprtanaca ulazio je i manji procenat ahajskog etnosa, u vidu jednog gensa-roda ili klana, iz kojih je čak poticala i jedna loza spartanskih kraljeva. Od upada Dorana na Peloponez do obrazovanja stabilnog državnog uređenja prošlo je najmanje nekoliko stotina godina, Upravo je tokom te dugotrajne borbe u Lakoniji izvršen prelaz ka klasnom društvu i formiran aparat vladajuće klase -spartanska država, koja više nije imala toliko veze sa plemenom koliko sa teritorijom i vojnom silom.



Ustalivši se u Sparti, naseljenici su se podelili u pet oblasti: Pitani, Mesoji, Dimni, Kinosure i Limni. Njihov savez nazvan je savez Spartijata ili “jednakih”. Ta podela se više nije zasnivala na rodovskim odnosima, već na vojno-političkoj organizaciji i ugnjetavanju ahajskog i drugog zemljoradničkog stanovništva. Podjarmljeno stanovništvo Sparte zvalo se heloti.

Spartijati su zajednički posedovali svu zemlju Sparte, dok su heloti grupno radili za državu. Vlast nad životom ili smrću helota imala je samo država. To se moglo videti u postojanju državnog običaja i institucije “kriptije” - odnosno objavljivanja rata helotima, kada su tokom noći Spartijati ubijali helotske prvake koji su mogli da organizuju pobune.



Treći sastavni element u formiranju spartanske države činile su nezavisne zajednice perijeka, odnosno stranaca koji su živeli u velikim naseljima, obično u lukama duž morske obale. Zemljište perijeka nije pripadalo spartanskoj državi, a perijeci su u početku bili u potpunosti ravnopravni sa Spartijati, da bi kasnije počeli da plaćaju porez.



Spartanska država je tako u periodu od IX do VIII veka predstavljala jedinstvenu vojno-teritorijalnu organizaciju. Na čelu te organizacije nalazila su se dva kralja - bazileusa, iz dinastija Agijada i Euripontida. Oni su bili i vrhovne vojskovođe, odnosno dok je jedan ratovao drugi je vladao kod kuće, i tako naizmenično. Oba kralja ulazila su u sastav veća staraca odnosno gerusije, a istovremeno su bili i sveštenici dva različita Zevsova kulta. Gerusiju je stvorio legendarni spartanski kralj Likurg, kako bi ograničio samovolju bazileusa nakon svoje vlasti.



Spartijati, odnosno punopravni i jednakopravni građani Sparte oduvek su bili malobrojni, čak i u odnosu na slobodne građane drugih grčkih polisa, a naročito u odnosu na brojnost svog potčinjenog stanovništva. Zbog toga su svoju vlast održavali pomoću stalne vojne napregnutosti i spremnosti. Ta okolnost udarila je svoj pečat na celokupan život spartanske zajednice, čija se osobenost izražavala u jasno izraženom vojnom karakteru.


Objavljene stranice:
Najnovije stranice:
Arhiva:
Pretraga po ključ. rečima:
No tags yet.
PRATITE NAS
  • Facebook Basic Square
  • Twitter Basic Square
  • Google+ Basic Square
bottom of page