UVOD U KLASIČNO DOBA

Klasično doba ili klasični period u razvoju ljudskih civilizacija u starini, jeste širok i ne sasvim precizan pojam, koji se odnosi na dugačak vremenski period nekoliko vekova pre i nekoliko prvih vekova nakon rođenja Hrista (i početka novog doba). Klasični period se pored toga najviše odnosi na kulture istorijski smeštene oko Mediterana, iako su ove bile dosta povezane sa veoma sličnim kulturama Bliskog istoka i centralne Azije, dok se određene paralele mogu povući i sa kulturnim i tehnološkim razvojem na dalekom istoku, pre svega u Kini.

Stare luke i civilizacije u Mediteranu u Bronzanom i Gvozdenom dobu

Carska Kina iz dinastije Han u Klasičnom periodu, oko 100. god. p.n.e.

Po nekoj konvenciji kao početak Klasičnog perioda uzima se prva zabeležena poezija Homera u staroj Grčkoj, što znači 8-7 vek p.n.e. To je dakle period u kojem se završava Mračno doba Grčke i počinje istorijski period Sparte i drugih čuvenih gradova-država u Egeju. Kao kraj Klasičnog doba uzima se Pad Rimskog carstva (5. vek nove ere) i uzdizanje Hrišćanstva, sa kojim počinje Srednji vek. Ovako dugačak period pisane istorije neizbežno u sebi sadrži i pokriva veliki broj međusobno povezanih ali i mnogih nezavisnih kultura i naroda.

Glavne civilizacije Mediterana u Klasičnom dobu. Antigonidi i Ptolomeji su naslednici Aleksandra Velikog, Seleukidi su Persijanci iz starog carstva, narandžasta boja se odnosi na Spartu i njene saveznice a tamno plava na Atinu i njen savez

Klasični grčki način ratovanja sa gusto zbijenim kopljanicima - falangama (na slici protiv Persijanaca)

Klasično doba po našoj klasifikaciji dolazi odmah nakon Gvozdenog doba, a pre Srednjeg veka, iako se sa ovim susednim periodima razvoja dosta preklapa, i između njih se ne može povući neka definitivna istorijska granica. To naročito važi za Gvozdeno i Klasično doba. Naime, klasično doba je, tehnološki posmatrano takođe gvozdeno doba (pa ga tako možemo zvati i mlađim gvozdenim dobom) jer je gvožđe i dalje bilo i ostalo glavni, preovlađujući i najkvalitetniji materijal za izradu oružja.

Organizovani i disciplinovani način borbe Rimljana, nasuprot haotičnom i neefikasnom jurišanju varvara

Glavno gvozdeno oružje Mediterana u Klasičnm periodu - kraći bodeži, kratki mačevi i džiliti

Zbog toga kažemo da u Klasičnom periodu nije došlo do tehnološke revolucije (kao kod ranijih promena doba) već samo do značajne evolucije (odnosno razvoja i napretka) u društvu (vojskama) i tehnologiji, pa tako i vojnoj tehnologiji. Dakle u Klasičnom dobu gvožđe ne biva zamenjeno nekim naprednijim materijalom kako se to desilo na prelasku iz Praistorije u Bronzano doba (uvođenje bakra i bronze), ili na prelasku iz Bronzanog u Gvozdeno doba (uvođenje gvožđa i čelika).

Zbog čega se onda, i na koji način, Klasično doba razlikuje i razdvaja od drugih perioda istorije?

Spartanska falanga sa teškim okruglim štitovima-hoplonima

Rimska legija u borbi, u formaciji kornjače (testudo)

Pre svega po tome što je materijalna kultura starog sveta ostvarila toliku akumulaciju znanja i bogatstava da je došlo do znatne stabilizacije i ukrupnjavanja vlasti, država i političke moći određenih entiteta, širom globusa. To se istorijski najlakše prepoznavalo u stvaranju prvih svetskih carstava - ogromnih političkih tvorevina koje nisu više bile zasnovane na etničkom identitetu, već na teritoriji i vojnoj i ekonomskoj sili.

Makedonska falanga sa dugim kopljima

Koje su to glavne kulture, civilizacije i narodi koje ćemo opisivati u okviru Klasičnog doba? S obzirom da je najviši stepen materijalne i duhovne kulture ostvaren u staroj Grčkoj i Rimu ovaj period se najviše odnosi na Grćko-rimski svet. To je period u kojem su grčka i rimska društva cvetala i ostvarila veliki uticaj na razvoj Evrope, Afrike i Bliskog istoka. Dakle, pored glavnih grčkih država-gradova, kao što su to Sparta, Atina, Teba i dr, i Rimske republike i Rima u doba carstva, detaljno ćemo obraditi helenističko Makedonsko carstvo pod dinastijom Filipida, Epir u južnom Balkanu, kao i grčke gradove na Sicliiji i južnoj Italiji, poput Sirakuze.

Pomorska bitka kod Sirakuze na Siciliji 413. god. p.n.e.

Primena slonova u helenističkim vojskama Mediterana, ponajviše u vojsci Pira od Epira

Istovremeno ćemo međutim opisivati i njihove glavne neprijatelje i takođe velike svetske narode i sile svog doba, kao što su to Kartaginjani (naslednici Feničana), Persijanci (naslednici Asirije i Hetita), Sarmati (naslednici Skita), Dačani (kultura blisko povezana sa Skitima ali i sa Tračanima). Nezavisno od svih njih cvetale su i klasične odnosno carske civilizacije Kine, Koreje i Vijetnama, koje svakako nećemo zaobići.

Persijska mešovita vojska pešaka i konjanika

Teška konjica Sarmata i njima srodnim pontsko-stepskim narodima iz Klasičnog perioda

U Klasičnom periodu dolazi do pojave velikih uređenih i striktno organizovanih vojski i posebnih vojnih jedinica, što će imati veliki značaj za istoriju ratovanja. To se pre svega odnosi na ratovanje teških kopljanika u gustim redovima falangi između vojski stare Grčke, zatim na makedonske hipaspiste, rimske legije, sarmatsku i pontsko-stepsku tešku konjicu, kao i na masovnu primenu i veliki razvoj opsadnih i drugih bojnih sprava.

Masovna vojska Kineza u periodu carstva, sa velikim odredima pešadije, konjice, strelaca i opsadnih sprava

Različite opsadne i bacačke sprave koje su usavršavane tokom Klasičnog perioda

Takođe je ostvaren i veliki napredak u pomorskoj tehnici ratovanja i brodogradnji, kao i u (zlo)upotrebi životinja u svrhe rata. Ratne strategije i taktike su u ovim vekovima umnogome usavršene i danas služe kao osnova i temelj modernih principa ratovanja.

Veliki ratni brodovi (galije) Mediterana u Klasičnom periodu, mnogo veći od ranijih birema i trirema

Kineski ratni brodovi koji su po veličini nadmašivali evropske iz istog perioda

Pored ovih tehnološko-vojnih i strateških inovacija i usavršavanja, Klasični period je i ono slavno vreme kada su ratovali i vladali jneki od najvećih vojskovođa svih vremena - spomenimo samo Kira i Aleksandra Velikog, Cezara i Kserksa, Hanibala i Darija, Pira od Epira, Solona i Likurga... Sve ove ličnosti ostavile su neizbrisiv trag u istoriji i stvarali vojske koje su u njihovo vreme bile nepobedive.