IBERIJSKI (ŠPANSKI) MAČ, IBERIJSKA MODIFIKACIJA LATENSKIH MAČEVA

Posmatrajući preovlađujuće oružje Iberijaca pre dolaska Kelta u Iberiju, a to je bio kraći masivni bodež, možemo zaključiti da novi tip oružja koji je došao spolja-što se odnosi na latenski mač-nije bio masovno prihvaćen od strane mešovitih Keltibera, već je u velikoj meri menjan, pri čemu je nastao novi originalni tip. Taj novi tip se danas naziva iberijskim, španskim ili kastiljskim mačem, i on potiče od latenskih originala. Kod kastiljskih mačeva sečivo je nešto kraće i šire (dakle došlo je do spajanja ideje latenskog mača i iberijskog bodeža) dok su istovremeno zadržani dekorativni grebeni i žljebovi ranijih antenskih mačeva.

Mešanje ideja je očigledno i nepogrešivo iskazano. Veruje se da su Rimljani usvojili ovaj novi tip iberijskog mača i da su ga nazvali gladijus hispaniensis, što je bilo suštinski bitno oružje u mnogim ratovima Rimljana protiv njihovih neprijatelja na istoku. Pravo poreklo iberijskog mača je danas predmet spora; veruje se da je on potekao direktno od keltskih mačeva iz Latenskog perioda, iako su uočljivi i halštatski elementi. U rimskoj vojsci španski mač prihvaćen je nakon Punskih ratova (Rimljana protiv Kartaginjana).

Iberijski mač, nastao dakle kombinovanjem kratkog iberijskog bodeža i dugog latenskog mača, bio je srednje dužine, od 60 do 70 cm. Retki su bili primerci dužine preko 70 cm. Širina iberijskog mača bila je oko 5 cm. Takav mač su preuzeli i Rimljani i on je bio najmasivniji od svih podvrsti rimskih gladijusa.

Iberijski mačevi imali su izraženi oblik lista, po uzoru na svoje latenske preteče, dok je vremenom ovaj oblik bio dosta sveden, da bi se kod rimskih primeraka on pretvorio u izduženi trouglasti odnosno trapezoidni oblik. značajna karakteristika ranijih varijanti bio je svakako i veoma oštar vršak, nalik rapirima, čime se naglašavala probodna funkcija mača. Maksimalna težina iberijskih mačeva bila je oko 1 kg, sa sve drvenom drškom, što znači da je to bio veoma “brzo” i “pokretljivo” oružje u ruci.

Najstariji primerci iberijskog mača imali su antenske drške, sasvim iste kao duži latenski mačevi, da bi se vremenom ovakav oblik redukovao u kraće simetrične izbočine, kugle ili roščiće. Duž sečiva iberijski gladijus imao je nekoliko plitkih žljebova, obično jedan, tri ili pet. Starije verzije međutim imale su jednostavniju građu sa prostim romboidnim presekom sečiva, bez žljebova.

Između sečiva i drške španski mačevi imali su lučna zaobljena ramena koja nisu bila naročito naglašena. Ono što je međutim najviše razdvajao iberijski od latenskog mača bio je način nošenja na opasaču. Naime, iberijski gladijusi su nalik iberijskim bodežima nošeni u kanijama preko više pari alki koje su kožnim kaiševima spajani sa glavnim bojnim opasačem.

Iberijski mač mogao je biti oružje pešaka i konjanika, iako su iberijski konjanici ipak preferirali falkatu zbog njenih boljih posečnih osobina. Iberijski mač je sa druge strane bio neuporedivo bolji za probadanje protivnika, zbog čega je bio idealan za blisku borbu prsa u prsa. Zbog toga su ga nosili elitni odredi iberijskih, keltiberskih i lusitanskih pešaka.

#iberija #gvozdeno #mač #posečprobod