RATNIČKA KULTURA IBERIJACA
Ratnička priroda naroda koji su živeli u Iberiji u Gvozdenom dobu nastala je kao rezultat duge tradicije ratnika-pastira, koji su činili deo praistorijskog evropskog pre-indoevropskog, a onda i proto-keltskog supstrata iz Bronzanog doba. Pretežno stočarski način života podstakao jeo obrazovanje ratničkih elita, kao posledica razvoja hijerarhijske strukture neophodne za zaštitu žive stoke, i kontrolu pašnjaka i puteva. Od prvog milenijuma p.n.e. keltibersko društvo postalo je u velikoj meri hijerarhijsko ustrojeno, a sredinom Gvozdenog doba formirana je ratnička elita koja se vremenom razvila u nasledne regionalne klanove.
Pljačke između različitih klanova i plemena Iberijaca bili su prvi obrazac ratovanja u ovom delu sveta. Pljačke, pohare i zasede obično su imale sezonski karakter. Ratničke bande su bile male, i ograničene na dejstvovanje u granicama svog plemena, ili susednih. Kada su plemena postajala veća i snažnija, plemenske čarke postale su sve krvavije.
Tada su međutim Iberijci shvatili da bi ishod rata mogao da se odredi i bržom i humanijom metodom - borbom između vođa. Grčko-rimski izvori navode da su Keltiberi imali običaj da organizuju bitke jedan na jedan, između plemića-ratnika i plaćenika.Takođe, istoričari spominju da su Keltiberi radije birali smrt nego da im neprijatelj oduzme oružje. Potvrda borbi između šampiona jesu veliki i dugački bronzani mačevi, dok je najčešće oružje ratnika ipak bilo koplje.
Arheološki, najviše podataka o ratovanju Iberijaca dobijamo od iskopavanja grobnica iz perioda od VI do I veka p.n.e. U ovim grobnicama sahranjivani su plemići, i to obično sa bogatim prilozima, između ostalog i sa najrazličitijim naoružanjem. Negde u to periodu razvija se i konjanička tradicija (dakle par vekova kasnije nego recimo u Italiji Gvozdenog doba), pa se u grobovima ratnika nalaze i delovi opreme za konja kao i tipično konjaničko naoružanje, poput dugih posečnih mačeva i makaira.
S kraja šestog veka p.n.e. grobovi plemićkih ratova u Iberiji postaju sve bogatiji žrtvenim i priložnim oružjem. Grobnice tada primaju nove vrste bodeža i mačeva, kao i bronzane šlemove, kružne prsnike i okrugle umboe za štitove (verovatno i cele štitove koji su vremenom istruleli).
Sa ratom su bili povezane i brojne verske praske i rituali. Mnogi regioni u Iberiji, naročito oni u unutrašnjosti, koji su pripadali Keltiberima i Lusitanima, imaju arhaične nazive mesta u kojima su otkriveni žrtveni predmeti i oružje, nuđeni bogovima voda i sunca, kao i omfalična kamena svetilišta. Keltiberi su praktikovali ritualno iseljenje, ver sakrum, gde se jedan manji deo stanovništva iseljavao u teritoriju neprijatelja dokle god se ne bi tamo ukorenio ili postao plen i žrtva jačeg plemena.
Takođe je zabeležena i institucija juventusa - mladića spremnih za vojno doba koji su se posvetili lovu, pljačkama i ratovanju na teritorijama daleko od matične. Grupe lutajućih bandita u Iberiji, pod nazivom latroni, zabeleženi su čak i u Rimsko doba.
Keltiberi i Lusitani su se borili kao plaćenici za Tartesos i Turdetane, kao i za iberijske gradove-države, Kartinjanjane, a kasnije i u Rimskoj vojsci. Iskustvo koje su ovi plaćenički ratnici ostvarivali u ratovima “preko mora” bilo je veoma značajno u formiranju profesionalnih vojnih jedinica u samoj Iberiji, što je proces koji se odigrao tek pred sami dolazak velikih mediteranskih sila u Iberiju, poput Kartagine i Rima, i nije pomogao Iberijcima da se odupru stranoj vlasti.
