LUSITANCI - DOMORODAČKI NAROD KRAJNJEG ZAPADA IBERIJE
Lusitani ili Lusitanci su bili indoevropski narod koji je živeo u zapadnom delu Iberijskog poluostrva, pre Rimskog osvajanja ovog dela sveta (današnji Portugal, i regioni Španije Ekstremadura i Salamanka). Lusitanci su govorili svojim posebnim lusitanskim jezikom koji je bio sličan ali ne i identičan keltskom, pa se pretpostavlja da su Lusitanci bili stari srodnici Kelta još iz perioda Bronzanog doba koji su se prvi doselili u Iberiju. Ovaj narod se tako etnički, ali i po svojoj tradiciji i kulturi (delimično) razlikovao od domorodačkih Iberijaca, kao i kasnije nastalih Keltibera.
Lusitanci su živeli u četvrtastim i oblim kućama sa jednim spratom, od kamena. Svoju odeću pravili su od vune ili kozje kože. Nosili su ogrlice, narukvice i drugi nakit od zlata. Nakit su pravili čekićanjem i filigranskim metodama. Pili su kozje mleko i pivo. Lusitanci su praktikovali monogamiju i živeli u primitivnoj društvenoj organizaciji rodova i klanova. Koristili su čamce od kože ili od drvenih greda.
Lusitanci su bili poznati po svojoj telesnoj snazi i borilačkoj veštini. Od malena su muški Lusitanci vežbali rvanje i trkanje. U svojoj religiji su žrtvovali koze, konje ali i ljude - ratne zarobljenike. Bog rata zvao se Kariokekus. U borbi sa Rimljanima Lusitani su zadobili reputaciju žestokih ratnika. Od oružja su koristili već opisano paniberijsko naoružanje: bodeže, džilite, falkate i dugačka probodna mesingana koplja.
Lusitani su u stvari bili savez nekoliko plemena naseljenih između reka Douro i Tagus, uglavnom iz centralnog dela današnjeg Portugala. Svako pleme imalo je svoju teritoriju i bilo je nezavisno. Međutim, svi Lusitani imali su osećaj jedinstva i zajedništva. Plemenima su vladale poglavice, uz podršku plemenske aristokratije. Plemići iz Lusitanskih zajednica uglavnom su bili i čuveni ratnici. Plemena su se ujedinjavala samo u slučaju spoljne opsnosti, kao što se desilo u slučaju Rimskih osvajanja Iberije. Tada je izvesni Viratus postao vrhovni ratni vođa Lusitana. Pre njega vladao je Kaukenus, koji se uspešno opirao vlasti Kartaginjana.
Lusitanci su bili posebno vešti u gerilskom ratovanju. Najsnažniji među njima birani su da brane svoje zajednice u planinskim lokacijama. Lusitanci su koristili gvozdene saunione sa kukama, kao i mačeve i šlemove veoma nalik Keltiberima. Svoja koplja bacali su sa visine i velike razdaljine, a rane od njih bile su strašne i često smrtonosne. U slučaju povlačenja neprijatelja gonili bi ih do kraja i odrubljivali im glave. U ratu sa Rimljanima pored muških Lusitana borile su se ravnopravno i njihove žene.
Rat sa Rimljanima vođen je u 3. i 2. veku p.n.e. 150. godine p.n.e. doživeli su poraz od pretora Servija Galbe. Tada je poginulo 9.000 Lusitana, a 20.000 je prodato u roblje u Galiji. 147. godine vladar ujedinjenih Lusitana postaje Viritus koji je opasno ugrozio prevlast Rimljana u Iberiji. Njega su međutim ubile izdajice iz lusitanskih redova, i tada je Lusitanija pala pod Rimsku vlast.
