KELTIBERI I KELTSKO ORUŽJE U IBERIJI
Keltska plemena su se preko Pirineja i na teritoriji Iberijskog poluostrva pojavili nakon masovnijih kretanja u 8. i 6. veku p.n.e. Do 3. veka p.n.e. Kelti i Iberijci su se spojili u poseban i nov narod u severoistočnom i centralnom delu poluostrva, poznat danas pod (veštački) skrojenim nazivom Keltiberi. Naravno, plemena Iberije iz tog doba tako sebe sigurno nisu zvala, već su zadržavala keltska imena, primajući dosta od gena, etničke osobenosti, tradicije i običaja starih ne-indoevropskih Iberijaca. U Keltibere su tako spadali Arevaci, Pelendoni, Beroni i pet manjih plemena koji se danas jedino pamte kao ratoborni narod unutrašnjosti Iberije.Granica između Keltibera i drugih plemena Iberije bila reka Ebro.
Kelti su na teritoriju Iberije doneli elemente Halštatske kulture, usvajajući pritom dosta od kulture domorodaca na koju su naišli. Kultura Iberijaca bila je izgrađena na temeljima većinskog stanovništva koje se bavilo stočarstvom i ratničke elite koja je živela u brdskim tvrđavama koja su nosila naziv kastrosi. Kastrosi su kontrolisali velike teritorije svojih plemena. Naselja su pravljena od okruglih kuća. Kulturno središte Keltibera bila je severna oblast centralne ravnice, a glavno pleme bili su Arevaci koji su vladali nad susedima iz svojih snažnih utvrđenja u Okilisu. Prvi talas halštatskih Kelta u Iberiji doneo je sa sobom svoj specifični tip punog metalnog oklopa, sa prepoznatljivim keltskim dekoracijama.
Keltiberi su ratovali za formiranje svojih država i održavanje nezavisnosti, a zatim i na strani Kartagine u ratovima protiv Rima. U to vreme su čisti Iberijci i Keltiberi već bili dovoljno slični da ih možemo posmatrati kao istovrsnu i jedinstvenu kulturu. To je posebno važilo u sferi ratovanja i vojne tehnologije. Naime, njihovi običaji i načini vojevanja, kao i originalna oružja i taktike bili su gotovo identični. Ratna oprema im je svakako bila sastavljena od istih elemenata, iste funkcije, oblika i dekoracija, pa ih već Rimljani uopšte ne razlikuju i ne razdvajaju.
Postoji međutim i tendencija da se oružje u Gvozdenom dobu Iberije tradicionalno deli na ono koje je pripadalo “čistim Iberijcima” i “Keltiberima”. Novija istraživanja pokazuju da ovo niti je moguće , niti odgovara realnosti, već je između ratne opreme starih naroda Iberije postojao složen međuodnos koji se vremenom razvijao i menjao. Glavna “žarišta” i “izvori” proizvodnje i nabavke vojne opreme u ovom delu sveta bila je pribalna mediteranska Iberija, pod uticajem Grka, Feničana i Etruraca, kao i Latenska Galija, severno od Pirineja, kao deo keltske civilizacije. Tako su na primer dugački i pravi mačevi Kelta bili dosta izmenjeni u Iberiji i nisu bili isti kao oni iz centralne Evrope.
Oružje Iberijskog poluostrva u Gvozdenom dobu se šire posmatrano može podeliti na tri geografska područja: 1. mediteransku obalu u južnoj Španiji; 2. centralne delove Iberije poput Mesete i Ekstremadure; i 3. Severozapadni atlantski region koji je bio kulturno i vojno-tehnološki zaostaliji u odnosu na prva dva. Čak i unutar ovih regiona međutim otkrivaju se lokalne varijante i podele. Tako na primer Turdestani, pripadnici domorodačkog kraljevstva sa juga Iberije, nose karakteristične dugovrate bojne kape i šlemove, dok Edetani, narod iz središta Iberije, svoje telo štite (u to vreme već primitivnim) ljuskastim oklopima. Kelti u Iberiji međutim već su u to doba prešli na verižni tip oklopa.
Pravo keltsko oružje u Španiji je retkost. Latenski izum, dugački mač sa gvozdenim kanijama, kao i varvarski štit sa gvozdenim umbom nisu otkriveni u većem broju na krajnjem zapadu Evrope, osim u jednoj oblasti, Kataloniji. Takva oružja datiraju se na kraj 4. veka p.n.e. Svi kasniji “keltski” mačevi su ustvari zaostavština Rimljana i ne smeju se smatrati latenskim oružjem iz Gvozdenog doba razvoja.
Keltiberi su dakle sa sobom doneli “prave” keltske predmete, ali su takođe u velikoj meri vršili i njihovo menjanje i prilagođavanje svojim potrebama, pa tako možemo govoriti o nekim originalnim dodacima i doprinosima. Jedna od čestih osobina Keltiberske kulture (kao i drugih Kelta) jeste sposobnost da apsorbuju strane uticaje koji su im bili od koristi, i da sebi prilagode sve lokalne varijante. Najbolji primer za ovo jesu kanije latenskih mačeva iz Sorije kojima su pridodate alke za nošenje, baš kao i iberijskim bodežima, što je očito lokalni uticaj.
Alke ili metalni prstenovi na kanijama se kače na pojas, gde je ideja naravno da se mač nosi uspravno duž noge ratnika, sa dodatnim alkama za pričvršćivanje uz naramenik (čisto iberijski element ratne opreme). Alke za nošenje bodeža su tipično mediteranski izum, koji su koristili Grci, Iberijci, Italici, a kasnije i Rimljani, za razliku od Kelta koji su mač kačili preko prstena na jabučici.
Još dva predmeta i komada ratne opreme u Iberiji su preovlađujuće keltskog porekla. To su ovalni varvarski štit, kao i “jahaća” kapa koju smo ustvari opisali kao Montefortino tip šlema, poznatog iz civlizacija La Tena i Etruraca. Varvarski štit se u Iberiji javljao u svojoj varijanti sa “leptirastim” pupkom. Ovalni varvarski štit međutim nije bio ni približno popularan među Keltiberima kao što je to bio mali okrugli štit, caetra. Varvarski štit su prihvatil samo ratnici Katalonije i plaćenici i pomoćne trupe u južnim delovima Iberije.
