ORUŽJE DANA 09.06.2015. GODINE - PORTKULIS, “ZUBATA” SREDNJEVEKOVNA KAPIJA
Portkulis (od francuskih reči porte coullisante - krilna vrata) je bio naziv za jednu vrstu odbrambenog mehanizma ili protivopsadne tehnike i sprave koja se sastojala od kapije, prolaza ili vrata koja su se vertikalno otvarala iznutra, i obično bila pravljena u obliku masivnih metalnih šipki sa šiljcima.
To dakle nije bilo neko oružje u klasičnom smislu te reči, kao ni po definiciji koju smo usvojili (videti uvodne stranice na sajtu), ali je služilo kao vid odbrane, dok je istovremeno moglo svojim šiljcima da povredi i ubije sve one koji bi se našli ispod kapije u trenutku njenog zatvaranja, kao i da ih zarobi u hodnicima zamka gde su bili kao glineni golubovi za strelce branioce.
Portkulisi su čuvali prolaze i prilaze kod mnogih srednjevekovnih dvoraca, zamkova, utvrda i gradova, i kao takvi, a zajedno sa šancem i pokretnim mostom, postali simbol nekog utvrđenog mesta iz starog doba. Najveća primena portkulisa bila je tokom opsade ili napada kada su se ovi zatvarali, odnosno puštali da svom težinom padnu na zemlju.
Svaki portkulis je tako imao žljebove, tj. ležišta sa gornje strane, u kamenu utvrde u koju su ulazile šipke kapije kada je ovaj bio u podignutom stanju. Šiljata ili zubata kapija se podizala i spuštala putem lanaca, kanapa i čekrka. U najvećem broju slučajeva portkulis je mogao da se podigne odnosno otvori samo sa unutrašnje strane utvrđenja, što je i bila poenta.
Portkulisi su često međutim korišćeni u paru, to jest postojala su dva portkulisa, postavljenih redno jedan za drugim u nekom uskom prolazu koji je vodio od spoljnjeg zida ka unutrašnjosti zamka. Prilikom opsade prvo se zatvarala unutrašnja pa onda spoljašnja kapija. Cilj je bio da se napadači uhvate i zarobe u tom međuprostoru, nakon čega bi se na njih bacalo kamenje, zapaljeni katran ili strele sa gornjih nivoa zamka.
Portkulisi su između ostalog korišćeni dosta u Engleskoj. I dan danas postoje očuvane zubate kapije u londonskom Taueru, Monk baru u Jorku, kao i u Amberli i Hever zamkovima. Kako su metalne grede bile kvadratnog porprečnog preseka, šiljci odnosno zubci su bili nalik oštrim obrnutim piramidama koje se zabijaju u zemlju.
