ODBRAMBENO ORUŽJE ITALSKIH RATNIKA

Nenad Mitrović
Jun 16, 2015
4 min read

Odbrambeno oružje odnosno zaštitna oprema Italika može se podeliti na: 1. šlemove; 2. oklope; 3. štitove; 4. mitre i bojne opasače; 5. štitnike za potkolenice i bojne čizme.

Statuete Kapestrano ratnika koje potiču iz VI veka p.n.e. odličan su izvor za opisivanje naoružanja italskih ratnika jer su fino urađene i prepune detalja. Najupečatljiviji element ovih statua jeste predimenzionirani šlem. On se sastoji od poluloptaste kalote, veoma širokog oboda, i kreste na kaloti koja pada unazad ka temenu glave i pravi rep. Takav šlem smo već klasifikovali kao Negau-Vetulonski ili lonac-šlem koji je bio veoma popularan i među Etrurcima.

ŠLEM SA UZDIGNUTIM PERIMA - Najznačajniji tip šlema iz Gvozdenog doba Italije među starosedelačkim narodima i njihovim ratnicima bio je prosti poluloptasti šlem, sa uzdignutim perima, ali često i sa pridodatim elementima kao što su štitnici za obraze. Svi ostali šlemovi su mlađeg karaktera i nastali su modifikacijama grčkih, pa tako pripadaju Klasičnom dobu.

Naročito bitna vizuelna odlika jesu pera postavljena da stoje visoko i uzdignuto. Danas se pretpostavlja da su pera služila kao signalni element, ukazujući na pripadnost plemenu i vojnoj jedinici kojoj ratnik pripada. Najčešći broj pera bio je tri i četiri, ali bilo je šlemova i sa više pera. Samnitski šlem sa perima međutim ne može se u potpunosti razdvojiti od grčkog-atičkog, jer su upravo atički šlemovi najviše dopunjivani perima.

MODIFIKOVANI GRČKI ŠLEMOVI - Narodi stare Italije, Italici, Etrurci, Ilirski narodi (koji su na jugu Italije nosili naziv Apulijanci) i drugi, koristili su razne vrste i tipove šlemova iz Gvozdenog i Klasičnog doba naprednijih civilizacija Egeja i Bliskog istoka. Pored već opisanih šlemova među Etrurcima, korišćeni su još Halkidski, Atički, Boetijski, a kasnije i Frigijski šlemovi. Međutim, ovi šlemovi su u Italiji prolazili kroz brojne izmene i modifikacije, pa tako nailazimo na originalne i autentične varijante.

Italo-korintski šlem (tako poznat i kao Pseudo-korintski, Apulo-korintski ili Etrursko-korintski) šelm smo već opisali. On je nastao iz navike ratnika Italije da klasični korintski grčki šlem nose uzdignut, čak i tokom bitke. Zbog ovoga se zaštitni vizor vremenom razvio u čisto ukrasni element, dok je šlem pravljen sa širim obodom koji nije prekrivao lice, već dolazio samo preko čela. U kasnijim vekovima su dodati štitnici za obraze u stilu atičkog šlema.

Ranije se smatralo da su Etrurci izumitelji italsko-korintskog šlema (odatle i naziv etrursko-korintski) dok su novija arheološka istraživanja ukazala na to da su pravi tvorci ove podvrste šlema bili Apuli (Japizi - ilirski narod pomešan sa Oscima) iz jugoistočne Italije.

Atički šlem je bio podjednako tražen među italskim ratnicima kao i korintski. I ovaj tip šlema međutim, nošen je drugačije u Italiji od predviđenog načina, i to sa uzdignutim štitnicima za obraze. Iako je nastao u Grčkoj atički šlem je više pripadao ratničkoj kulturi Italije, naročito nakon usvajanja od strane Rimske vojske. U Italiji su Etrurci i Osci razvili svoje posebne apulsko-atičke tipove šlema.

Atički šlem je bio posebno popularan među Oscima. Oskani iz centralne Italije služili su često kao plaćenici Etrurije a kasnije i Rima. Osci se nisu borili kao teški kopljanici već su primenjivali prilagodljive taktike ratovanja na brdovitom terenu. Oni su atički šlem usvojili od svojih Japiških suseda i razvili ga u veći broj osko-atičkih podtipova ovog elementa ratne opreme.

KARDIOFILAKS - Sa prednje strane tela na gornjem delu grudi vidimo okrugle manje prsnike koje smo već opisalo kao veoma često zaštitno oružje Italika, veoma slično ilirskim komadima opreme. Takav kružni disk često je postavljan i na leđa ratnika i za prsnik ova dva komada metalnih ploča korišćen je naziv kardiofilaks. Diskovi imaju ojačane obode a inače su glatki po površini.

Posebno čest oblik kardiofilaksa među Italicima, pored okruglih i običnih četvrtastih, bio je složeni trougaoni oblik sa tri kružna diska-ojačanja u uglovima prsnika.

ZAŠTITA STOMAKA I PREPONA - Mitra je bio naziv za zaštitu stomaka. Ona je bila sačinjena od veće metalne ploče spreda, ograničene i učvršćene širokim bojnim opasačem, balteom. Opasač sa prednje strane je povezan sa jednom vrstom “suknje” ili kilta koji štiti butine i prepone. Italske mitre sa kiltovima imale su cik-cak šare. Mitra je većim brojem kaiševa bila povezana sa drugim delovima opreme. Sa ramena su se spuštala dva kaiša sa rebrima i metalnim pločicama.

ZAŠTITA NOGU - Na nogama ratnika-statue vidimo bojne čizme. Čizme italskih ratnika su pravljene od kožnih traka i kaiševa, slično sandalama samo bez proreza. Njih su više nosili pripadnici severnijih naroda, Etruraca, Veneta i nekih Oska, dok su Južnjaci ipak preferirali sandale.

Pored ovih, veoma bitan zaštitni element nogu bili su štitnici za potkolenice. Takvi komadi opreme su svakako potekli od grčkog načina kopljaničkog ratovanja, ali se vrlo rano javljaju i u Italiji, i to ne samo kao oprema ratnika I klase, već i onih slabije naoružanih. Italski štitnici za noge razlikovali su se od grčkih samo po nešto višem delu za kolena, i finije usečenoj leđnoj ivici kako ne bi dolazilo do povreda mišića lista. Deo na kolenima je često bio fino izgraviran, u obliku glava životinja, vepra ili lava.

ITALSKI ŠTITOVI - Što se ručne zaštite tiče jedan veoma bitan originalni deo ratne opreme Italika bio je četvrtasti štit koji nazivamo proto-skutumom, veoma sličan etrurskom skutumu, koji su svi služili kao uzor pravom rimskom štitu - skutumu iz doba Republike. Italski proto-skutumi su imali tu osobenost što su nosili varvarske odnosno keltske umboe u obliku vretana koji se ne javljaju kod Etruraca.

Oblik italskog proto-skutuma dakle bio je približno četvrtast sa nešto dužom gornjom ivicom od donje. Štit je imao i blago zakrivljenje - ispupčenje kako bi se figura ratnika lakše zaštitila iza njega. Ovakvi štitovi su pravljeni od drveta i presvučeni štavljenom kožom sa prednje strane, kako se drvo ne bi trošilo. On se nosio levom rukom i bio je relativno lagan pa je omogućavao bacanje džilita desnom. Na taj način su ovaj komad opreme uglavnom nosili ratnici II i III klase kako smo ove definisali kod Etruraca (laki pešaci kopljanici i čarkaši, praćkaši…)