CIVILIZACIJA ETRURACA
Etrurska civilizacija je savremeni pojam koji se odnosi na kulturu i narod iz Italije starog doba, i to iz regiona koji približno odgovara Toskani, zapadnoj Umbriji i severnom Laciju. Rimljani su ove preteče svoje sopstvene kulture zvali Tuski ili Etruski. Grci su ih, sa svoje strane, zvali Tirenoi odnosno Tireni, dok su Etrurci sami sebe zvali Raseni, što je povezano sa hetskim nazivom plemena Taruisa.
Kultura koja se razvila kao Etrurska počela je u Italiji oko 800. god. p.n.e, nasledivši brojne kulturne tekovine starije Vilanovske kulture. Sami Etrurci bili su pod jakim uticajem Grka i Feničana, a delimično i Kelta sa severa. Oko VIII veka p.n.e. u istoriji Italije počinje etrurski period. Pitanja o poreklu Etruraca i njihovom jeziku jesu jedna od najsloženijih u čitavoj istoriji o antičkim narodima. Sve do danas istoričari su zastupalu tri različite i međusobno suprostavljene teorije po pitanju porekla Etruraca.
Najraširenijom treba smatrati teoriju istočnog porekla Etruraca. Po ovoj teoriji, Etrurci su došli pomorskim putem u Italiju, iz oblasti Bliskog istoka, konkretnije sa juga jugozapada Anadolije, i naselili se na obali Tirenskog mora.
Druga teorija tvrdi da su Etrurci došli u Italiju sa one strane Alpa, što ih onda čini srodnicima Kelta.
Po trećoj teoriji Etrurci su prastari stanovnici Italije - autohtoni, koji su oduvek živeli i razvijali se na mestima gde su otkriveni njihovi materijalni ostaci.
Mi ćemo ovde prihvatiti jedan kompromisni stav koji se iznosi poslednjih decenija među istoričarima, a po kojem su brojne elitne anadolske porodice došle u Italiju brodovima tokom velikih raseljavanja naroda u oblasti Egeja, i da su tamo pokorili domaće stanovništvo, stvarajući pritom novu etrursku kulturu. Pri tom je vrlo moguće da su u svoje redove i gene primili i određeni procenat doseljenika sa Alpa, to jest Kelte. Mešanjem Anadolaca, domorodačkih Italika i Kelta nastali su Etrurci, gde je vladajući sloj bio bliskoistočni, a mnogoljudniji etnički sloj autohtonih italika bio podjarmljen.
Rani arheološki spomenici svedoče o visokom stupnju etrurskog ekonomskog i socijalnog razvitka. Naselja susedne Vilanova kulture predstavljaju ostatke rodovskih zaselaka. U Etruriji se međutim pojavljuju gradovi koji se po svom tipu približavaju gradovima antičkog sveta, gradovima Anadolije, Sirije i Egipta. Ti gradovi leže obično na prirodno zaštićenim mestima, ograđeni su zidovima, pravilno planirani i znatnim svojim delom sastoje se od kamenih građevina. Nazivi etrurskih gradova vode poreklo od uticajnih plemićkih porodica, kao na primer grad Tarkvinij po Tarkvinijevcima, etrurski - Tarhna.
Socijalni poredak Etruraca bio je strogo aristokratski. Vojničko-sveštenička aristokratija, tzv. lukumoni, činila je privilegovani deo društva kome su bili potčinjeni ostali slojevi stanovništva. Ropstvo se po svojoj prilici rano pojavilo u Etruriji. Kao jedan od dokaza ropstva služe gladijatorske borbe koje su priređivane na dvorovima etrurskih aristokrata, a koje će kasnije od njih preuzeti Rimljani. Gladijatorske borbe su nastale kada su zarobljeni neprijatelji primoravani da se bore na grobu palih vojskovođa, a kasnije su priređivane čisto radi razonode.
Etrurskim gradovima upravljali su prvobitno kraljevi. Kraljevska vlast je bila izborna, pod kontrolom aristokrata, a u nekim gradovima su kraljeve čak menjali izborni magistrati. Postojao je i pojam najviše vlasti, koji se dobijao uspostavljanjem jedne jedine vlasti nad vlašću pojedinačnih gradova, što su od Etruraca preuzeli Rimljani.Etrurski gradovi su inače bili samostalne države. Dvanaest gradova činilo je slobodnu federaciju, koja je vodila jedinstvenu spoljnu politiku, odnosno osvajačke ratove i odbranu, dok je ekonomija bila nezavisna.
Etrurci su bili na glasu po visokoj tehnici obrade metala, bronza i gvožđe, koju su oni razvili do savršenstva. U samoj Etruriji je vađen bakar, a na susednom ostrvu Elbi gvožđe.
