KINESKE BACAČKE I OPSADNE SPRAVE
KINESKI VUČNI KATAPULT/TREBUŠET
Najstariji primer jasnog spominjanja bacačkih sprava na vućnom principu potiče iz Kine, i to iz Perioda zaraćenih država (od 5. do 3. veka p.n.e.). Izvesni religijski tekstovi koji su pripadali pokretu Mohista opisivali su primitivne ratne mašine koje su se pokretale ljudskog snagom, i radile na jednostavnom principu vuče (konopaca). U istoj knjizi opisane su napadačke i odbrambene funkcije ovog oružja. U opis tehnika za odbranu utvrđenih gradova Mohisti su ubacili i detaljno teorijsko znanje o bacanju trupaca sa zapaljenim komadima uglja pomoću vučnog mehanizma koji deluje sasvim jednostavno, ali i efikasno. Takvi “katapulti” ili “trebušeti” (što su sve kasniji evropski izrazi) korišćeni su protiv neprijateljskih opsadnih sprava, kao i protiv žive sile.
U projektile za ove mašine su dakle spadali komadi stena odnosno velikog kamenja, zatim užareni balvani, kao i posude sa odvratnim materijama i gasovima protiv ljudi. Pored vučnog katapulta/trebušeta kineski Mohisti koristili su i opisivali u svojim knjigama džinovske baliste sa lukovima.
Trebušet je tip opsadne sprave koja svoje poreklo vuče od sasvim obične ručne praćke, i koja je nastala u staroj Kini gvozdenog doba. Jedna varijanta praćke, koja se zvala praćka na motki vremenom je toliko razvijena kao ideja da se na kraju takvo prosto oružje pretvorilo u ogromnu opsadnu i bacačku spravu, koja zahteva rad većeg broja ljudi i ostvaruje zaista razorno dejstvo.
Takvi prvi tipovi trebušeta zvali su se vučni trebušeti, zbog tipa i funkcije mehanizma, i bili su relativno mali. Vučne trebušete manjih dimenzija mogao je da opslužuje samo jedan vojnik, povlačeći njegove konopce na bojištima Srednjeg veka, ali većina primeraka međutim pravljena je tako da zahteva udruženi rad 15 do 45 čoveka.
Veruje se da su prve vučne trebušete koristili Mohisti (Mohizam - poseban filozofski i verski pokret sličan Konfučijanstvu) u Kini još u 4. veku p.n.e. Opisi ovakvih kineskih bacačkih sprava mogu se videti u mohističkim knjigama koje su napisane u ovom veku. Takve kineske trebušete pokretali su i koristili lokalni građani prilikom odbrane svog ili napada na susedni grad. Najstariji kineski trebušeti imali su domet od 30 do 60 metara sa projektilima težine do 100 kg.
Kineski vučni trebušet su ponekad postavljani i na ratne brodove koji su se kretali širokim kineskim rekama, čime se dobijalo artiljerijsko oružje na vodi koje je moglo da priđe utvrđenom gradu i sa inače nedostupnih mesta. Danas nije mnogo poznato o funkcionisanju mohističkog katapulta/trebušeta, ali se zna da je bio zasnovan na sistemu poluga i konopaca, što je već bio dobro poznat princip i u širokoj primeni, jer su se kod bunara koristili protivtegovi za izvlačenje vode sa većih dubina.
Vučni trebušeti su kasnije dosta istorijski bolje opisano korišćeni u Vizantiji. Vojni priručnik iz 6. veka nove ere opisivao je rimske baliste koje se okreću u svim pravcima”, to jest vučne trebušete po rimskom načinu konstrukcije. Vizantinci su vučne trebušete koristili uglavnom za odbranu svojih gradova, ali su i osvajačke vojske varvara, poput Slovena i Avara, koristili vučne trebušete za rušenje carigradskih utvrda.
MOHISTIČKA BALISTA/VELIKI SAMOSTREL
Primena opsadnih samostrela u istoriji kineskog ratovanja veoma je dobro opisana. Najraniji primer spominjanja opsadnog samostrela potiče iz Perioda zaraćenih država, i otkriva se u jednom mohističkom tekstu iz 4. veka p.n.e. Najstariji mohistički opsadni samostrel ili balista bio je relativno prosta mašina, ništa mnogo komplikovanija od običnog ručnog samostrela, samo većih dimenzija i na masivnom postolju.
Baliste sa većim brojem jakih struna koje su se postavljale na drveno postolje, mogle su imati i mobilnu funkciju jer su se često koristile i osovine sa dva ili tri točka. Postojala je glavna struna i pomoćne strune. Strune džinovskog samostrela bile su međusobno spajane i na kraju povezivane sa glavnom strunom kako bi se dobio dovoljno jak ispaljivački moment.
Sam luk je pravljen od čelika i bio je veličine preko 2 metra. Mehanizam za okidanje se pravio od bronze, kao i kod ručnih primeraka, i sadržao je vitlo, odnosno čekrk za namotavanje. Strele za kinesku balistu bile su duplo ili troduplo veće od strela za ručni samostrel. Ovakvo opsadno i bacačko oružje bilo je suštinski važno u nekim ključnim pobedama države Kin nad svojim susedima i protivnicima, i za uspostavljanje carske vlasti nad celom teritorijom Kine.
Pored ovog osnovnog tipa velikog samostrela postojale su izgleda i sprave koje su ustvari predstavljale rednu kombinaciju većeg broja običnih samostrela, odnosno više samostrela poređanih jedan iza drugog, kako bi se njihova zatezna snaga spojila. I ovakvi “redni samostreli” imali su čekrke za namotavanje. Veruje se međutim da je šira primena ovog principa baliste započela tek u carsko doba Kine, što je period koji ćemo tek opisivati.
