KINESKI SAMOSTREL - NAJSTARIJI TIP MEHANIČKOG RUČNOG LUKA
Danas je prihvaćeno i usvojeno mišljene na osnovu dokaza da je samostrel kao tip ručnog bacačkog oružja sa mehanizmom izmišljen u staroj Kini, i to u 7. veku p.n.e. Prva dva veka iskorišćena su za tehničko usavršavanje ovog inovativnog oružja da bi u Periodu zaraćenih država u istoriji Kine ovo oružje masovno pravljeno i korišćeno u vojne svrhe, što se desilo od polovine 4. veka p.n.e.
Bronzane strelice za samostrele koje se datiraju na sredinu 5. veka p.n.e. otkrivene su u pogrebnom mestu kraljevine Ču, u današnjem Jutaišanu, provincija Habei. Najstariji ručne podloge za samostrele, sa bronzanim okidačem datirane su na 6. vek p.n.e. i otkrivene u grobnicama ratnika u mestu Kufu, Šandong, što je bila prestonica stare kineske države Lu. Najstariji kineski dokument koji spominje samostrel potiče iz 4. veka p.n.e. Taj izvor spominje primenu džinovskog samostrela dva veka ranije, u periodu Proleća i jeseni, baš kao i nešto mlađa knjiga ali znatno čuvenija “Umetnost ratovanja” od kineskog vojskovođe Sun Cua. Takođe je detaljno opisana primena samostrela u zasedama tokom Bitke kod Ma-Linga, koja se odigrala 341. godine.
Što se tiče luka, stari Kinezi su koristili dvostruko zakrivljene kompozitne lukove na svojim samostrelima. Do 3. veka p.n.e. samostreli su bili vrhunske vojne mašine, savršeno napravljene za ono doba, sa većim brojem podtipova. Jedan od podtipova zove se i “repetirajući samostrel”, koji je primao veći broj strela u “šaržer”, pa tako mogao mnogo brže da ispaljuje strelice, što je za ono doba bio genijalan izum. Repetivni samostrel opisaćemo posebno.
Kinezi su uglavnom pravili samostrele osrednjih dimenzija, tako da mogu lako da se nose u ruci, nešto manje od kasnijih evropskih oružja. Ručni samostreli imali su složen bronzani mehanizam za okidanje. Najviše su ih koristili pešaci mada postoje i istorijski primeri kineskih konjanika sa samostrelima, koji su bili veoma ubojiti. Bronzani okidači su pravljeni tako da zadrže veliku potencijalnu energiju zategnutog luka, ali da istovremeno ne prave jak i ometajući trzaj prilikom ispaljivanja. Takva tehnika izrade omogućavala je veoma precizno nišanjenje.
Metalni delovi samostrela pravljeni su gotovo industrijski masovno, i redovno su zamenjivani na pokvarenim primercima samostrela. U gvozdenom dobu Kine strelci naoružani samostrelima još uvek nisu imali neku posebnu organizaciju i bojni poredak već su ispaljivali strelice po potrebi i nezavisno od drugih.
Tokom carskog perioda Kine međutim strelci sa samostrelima postavljani su u naizmenične bojne linije, gde bi jedan red pripremao oružje dok drugi ispaljuje projektile, što je kosilo strašnom brzinom redove neprijateljskih pešaka.
Iz Kine su se ova zastrašujuća nova oružja raširila naravno i u ostale delove dalekog istoka i Azije. Tako se na primer po vijetnamskim istorijskim legendama, vladar Tuk Pan popeo na presto kraljevine uz pomoć magičnog samostrela koji je mogao da ispaljuje hiljade strela odjednom. Samostreli u Vijetnamu zabeleženi su u periodu od 257. do 207. godine nove ere.
