STARIJE GVOZDENO DOBA U KINI - PERIOD PROLEĆA I JESENI
Period proleća i jeseni je doba iz kineske istorije, koje je trajalo približno od 770. do 470. godine p.n.e. a koje grubo odgovara kraju prevlasti Istočne Džou dinastije na teritoriji šire Kine, i obrazovanju velikog broja manjih kineskih kraljevina. Sam naziv potiče od Godišnjaka proleća i jeseni, pisanog spomenika kulture o državi Lu u navedenom periodu, koji se po kineskoj tradiciji pripisuje čuvenom filozofu Konfučiju (Kung Fu Ceu).
Ovaj period se može podeliti na tri manja sukcesivna doba: 1. Doba sitnih provincija (od 770. do 640. godine p.n.e.), Doba nemira (od 640. do 540. god. p.n.e.) i Doba obnove (od 540. do 400. god. p.n.e.). U prvom dobu kraljevi iz Džou dinastije držali su nominalnu vlast nad celom teritorijom Kine ali su u stvarnosti provincijama vladali kraljevi generali i namesnici, da bi provincije u jednom trenutku postale nezavisne državice. Među sitnim državicama bilo je 12 najbitnijih, koji su nazivani “12 vazala”. Oni su se međusobno pomagali protiv spoljnih pretnji ili uzdizanja novih regionalnih feudalnih vladara. Jedan od njih je ponekad imao vlast nad vojskom cele Kine.
U Kini je tada vladao feudalni hijerahijski sistem savezništva gde je slabašni Džou kralj davao titulu hegemona vladaru države sa najjačom vojskom. Hegemon je bio u obavezi da štiti slabije kineske države od susednih ne-kineskih plemena, poput severnog Di naroda, južnih Mana, istočnih Jia, i zapadnih Ronga. Sukobi među državicama kao i unutar državica često su međutim dovodili do poništenja ovog hijerarhijskog sistema, pa je odbrana protiv “varvara” bila slaba.
Kako je vreme prolazilo jače kineske države pripajale su sebi slabije ili ih osvajale. Do 6. veka p.n.e. nije više bilo sitnih kineskih državica već nekoliko jačih i većih. Među njima su se izdvajale stara Džou država, Ču, Vu, Kin, Jue i Jin. Pored toga dolazilo je i do unutrašnjih nemira i zavada među jačim feudalnim porodicama unutar pojedinačnih država, kao u državi Jin koja je bila najveća. Na kraju ovog perioda u državi Jin osilile su se tri vodeće plemićke porodice koje će, kako to istorija pokazuje, zavladati celom Kinom u narednom periodu Zaraćenih država.
U ovom gvozdenom dobu Kine obrazovao se temelj i preteča stvaranja kasnije kineske nacije. Taj temelj je uglavnom činio Jan Huang narod koji je naseljavao široku dolinu Žute reke, podeljen u većem broju ovim malih kineskih državica. Oni su tvrdili da vode poreklo od Žutih careva, mitskih predaka Kineza iz Bronzanog doba. Glavni uspeh Jan Huang naroda ležao je u tome što su osnažili osnovu nacije i poticali civilizacijske i kulturne tekovine.
Nasuprot Jan Huang narodu stajao je narod Rong koji je smatran “varvarima” i “neprijateljima” nacije. Nosili su pogrdan naziv “Ljudi psi”, i bili su tibetsko-burmanska grana sino naroda, uglavnom nomadi i stočari. Oni su se naselili u severoistočnom delu Kine početkom Gvozdenog doba, baš kao što je dolazilo do migracija gvozdenih naroda svuda po svetu. U periodu Proleća i jeseni kraljevi kineskih državica koristili su plaćenike iz redova Rong varvara za međusobne obračune, što je ovaj narod iskoristio da bi dodatno prodreo i asimilovao se u jezgro kineske nacije.
U periodu Proleća i jeseni došlo je do razvoja u oblasti poljoprivrede i do porasti kvaliteta života i broja naseljenih ljudi, što je sve bilo uslovljeno novih gvozdenih alatkama. To je sa svoje strane dovelo do usavršavanja tehnika ratovanja, obrazovanja novih tipova vojnih jedinica i pojave novih ubojitih oružja, poput samostrela. Takođe, ubrzano se razvija konjica i konjaničko ratovanje, što je do tad bila odlika “varvarskih naroda” sa severa koje su stari Kinezi prezirali.
