TRIBALI - NAJSTARIJI NASELJENICI SRBIJE
Napad Tračana na tvrđavu Tribala
Tribali su dakomezijski savez plemena čija istorija počinje u periodu prelaza iz bronzanog u gvozdeno doba, orijentaciono oko 1300 p.n.e. Koliko su Dardanci bili mešavina Dačana i Ilira, toliko su Tribali bili mešavina Dačana i Tračana. O njima se fragmentarno govori, a najraniji istoričari, pre svih Grci, smeštaju ih na područje današnje Srbije, odnosno u Pomoravlju, Podunavlju i naročito u Istočnoj Srbiji u dolini Timoka. oblasti donju Posavine, dela Kolubare, severozapadne Bugarske i na jugu do Skoplja u Makedoniji. Sa Tribalima se u arheologiji povezuje kultura Bosut. Po Grcima, Tribali su bili otelotvorenje divljaštva i primitivnosti, pa je takva reč preko latinskog preostala u mnogim savremenim jezicima sveta, kao oznaka za plemensko uređenje (eng. tribe - pleme).
Tokom VII veka grupa tribalskih plemena doživljava svoj najviši uspon. Odmah posle trakokimerskog prodora na teritoriji ove grupe javljaju se skupoceni predmeti od bronze i gvožđa, koplja i sekire. Nalaz iz Žirovnice kod Kragujevca koji se sastoji između ostalog i od nekoliko buzdovana od bronza i gvožđa, treba vezati za grob nekog uglednog domoroca. Slični predmeti nađeni su i na nekoliko mesta u Šumadiji.
U sledećem veku, približno od 625. do 525. godine p.n.e. konačno se stabilizuje kultura gvozdenog doba i međusobno se još jasnije razgraničavaju etničke grupacije na teritoriji današnje Srbije. Tribali sve više zapostavljaju zemljoradnju u korist stočarstva i lova, a u njihovim okvirima najveći ugled uživaju ratnici, koji se vremenom potpuno oslobađaju rada i obrađuju povlašćen društveni sloj.
U prvim decenijama VI veka odigrao se veoma važan događaj na području Zapadne Srbije i Metohije, kada su se osvajačka autarijatska plemena probila na teritoriju Tribala i započela rat između ova dva naroda. Glavni sukobi odigravali su se u okolini Užica, gde su nađeni i istraženi veliki tumuli u kojima su otkriveni grobovi ratnika oba naroda. Ratničke pohode i prodore Autarijata zaustavili su Tribali na Moravici i Maljenu. Snage su bile podjednake i sukob je ostao neodlučen, a Moravica i Maljen ostali su i sledećih vekova granica između ova dva naroda.
Tribali su se sledećih vekova izgleda razvijali brže od preostalih Balkanskih naroda i širili se na njihov račun. Po arheološkim podacima čini se da su neke grupacije Tribala upadale na teritoriju srodničkih Dakogeta i Dardanaca, kako u Vojvodini, tako i u Metohiji, što pokazuje da je front njihovog širenja bio vema veliki. Njihovi nešto kasniji ratnički uspesi i pljačkaški pohodi pominju se i u istorijskim izvorima. Oko 424. godine p.n.e. Tribali su prodrli na tračku teritoriju i porazili odriskog kralja Sitalka. Iz ovih pohoda vraćali su se sa bogatim plenom. Tribali su vršili snažan pritisak i na Makedoniju, koju su često pljačkali.
Vijesti o Tribalima bile su sporadične sve do njihovog upada u tadašnju Makedoniju, kao i borbama koje je vodio kralj Filip II Makedonski sa njima. Bilo je to 344/3 godine p.n.e. Isokrat u svom govoru o Tribalima napominje da je riječ o moćnom i složnom narodu. Justin je napisao da su Tribali presreli Filipa kada se vraćao sa pohoda na Skite tražeći deo plena. Kako ga nisu dobili, došlo je do sukoba u kome je Filip teško ranjen.
Na moćne i mnogoljudne Tribale, u proljeće 335. godine, pošao je i Aleksandar Veliki. On je hteo da osigura nemirnu granicu sa te strane kako bi kasnije spokojno krenuo u veliki pohod ka Indiji. Deset dana je putovao Aleksandar dok nije stigao na planinu Hem (Balkan). Nakon pobede nad Tračanima nastavio je ka reeci Iskar gdje ga je sačekao Tribalski kralj Sirm. Tribali su pružili žilav otpor, ali su na kraju morali da popuste pred nadmoćnijom vojskom velikog Aleksandra Makedonskog. Zbog neočekivano snažnog otpora, kakav nije očekivao, Aleksandar Makedonski je sa ponosom rekao: „Pokorio sam Trakiju, Ilirik, sa gospodarima Tribalima i Mezima."
Filip II ih je pokorio 344. godine ali se oni brzo oporavljaju i već 339. godine stižu do Dobrudže gde se sukobljavaju sa skitskim kraljem Atejem. Tek 335. godine p.n.e. Aleksandar Veliki uspeo je da ih obuzda i zauvek slomi silu Tribala. To je bio jedan od prvih većih uspeha makedonskog vladara koji će u sledećeim decenijama steći nemerljivu svetsku slavu kao osvajač. U razdoblju od III-II veka p.n.e. tribalske zajednice slabe i izumiru, tako da im se tokom I veka p.n.e. gubi svaki trag i u arheološkim i u istorijskim dokumentima.
U likovnoj umetnosti Tribali se prikazuju sasvim slično kao i srodni im Tračani, ali čini se da na njihovoj nošnji i ratnoj opremi preovlađuje bela boja (tunike i štita).
