DARDANCI - DAKOMEZIJSKI STAROSEDEOCI JUŽNE SRBIJE I KOSOVA
Dardani ili Dardanci su bili starosedelačko pleme Balkana čiji koreni dosežu do najstarijih talasa doseljavanja Indoevropljana u ove krajeve. Naseljavali su središnji region Balkana, između Ilira i Tračana, koji se zvao Dardanija, a danas odgovara dolini južne Morave i kosovsko-metohijskoj kotlini. Arheološki, njihova kultura povezuje se sa kulturom Donja Brnica, mestu gde je pronađen veliki broj ostataka njihove kulture. Ne zna se mnogo o Dardancima pre Rimskog osvajanja Balkana. Stari Grci i Rimljani opisuju Dardance kao krajnje zaostali narod. Govorilo se da ovi žive u pećinama i da se ne kupaju tokom života.
Po grčkoj mitologiji Dardan je bio jedan od sinova Ilirija, zajedno sa svojom braćom Enhelejem, Autarijatem, Medejem, Taulantom i Perhebejem. Između Dardanaca na Balkanu i Dardana iz male Azije (u okolini Troje) postojala je srodnička veza. Naime, jedan deo Dardanaca se, neznano kada, svakako negde u Bronzanom dobu, odselio sa Balkana blizu Dardanela (moreuza koji je po njima dobio naziv), ali je njihova zajednica potonula u stanje varvarizma i zaostalosti.
Po legendi, pleme Dardana je čak bilo starije od plemena Trojanaca u tom delu Male Azije, ali je ovo drugo postalo snažnije tokom istorije i zavladalo Troadom. Migracije Dardanaca koincidiraju po pravcu (sa Balkana u Anadoliju) sa migracijama srodnih Mizijaca i Frigijaca.
Uprkos ilirskoj komponenti koja je kod Dardanaca neosporna, Dardanci se ne mogu identifikovati sa Ilirima. U formiranju dardanskog etnosa najveći udeo imao je ipak stariji dakomizijski ili protofrigijski sloj.U istorijsko doba došlo je i do infiltriranja tračkih elemenata, što je dalo poseban pečat njihovoj kulturi. No više nego etnička struktura, ono što deli Dardance od Ilira je politički razvitak. Naime, Dardanci su se politički razvijali znatno sporije i iz praistorije izlaze praktično tek u IV veku p.n.e. U odnosu na Ilire imaju jasno razdvojenu sudbinu na Balkanu.
U prvim decenijama VII veka p.n.e. Dardanci su bili prinuđeni da deo svojih severozapadnih teritorija prepuste polunomadima i ratnicima koji su se iz Crne Gore probili do Golije. Na visokim zatravljenim površinama Peštera niču naselja ove ekspanzivne etnokulturne grupacije sa Zapada. Za razliku od Dardanaca koji su svoje mrtve spaljivali, ovi polunomadi i ratnici sahranjivali su pokojnike u opruženom stavu, muškarce sa skupocenim oružjem od gvožđa. Pretpostavlja se da su agresivni došljaci pripadali Autarijatima, ilirskom plemenu. Pred dobro naoružanim došljacima Dardanci su se povukli u niže predele Raške. Nakon toga Dardanci grade utvrđena naselja a od Tribala, svojih istočnijih suseda, nabavljaju gvozdena oružja.
Dardanci su i kasnijih vekova trpeli napade od ilirskih naroda, ovoga puta od „Pravih Ilira“, (Illyrii proprie dictii) dakle onog istog plemena koje su prvi upoznali stari Grci i po njima nazvali čitav skup naroda i plemena u zapadnom delu Balkana. Pravi Iliri upali su na teritoriju današnje Metohije i oduzeli deo plodnog zemljišta od Dardanaca. U selu Romaji u Metohiji otkrivena je velika nekropola od petnaestak tumula, sa ostacima ilirskih ratnika. Svaki ratnik polagan je sa gvozdenim oružjem, i to redovno sa po nekoliko kopalja, a ređe i sa mačevima, strelicama, noževima i sekirama.
I pored pritisaka koji su Dardanci trpeli od svojih suseda čini se da je njihova kultura najstabilnija. Relativno miran život Dardanaca potrajao je sve do druge polovine IV veka kada je većina naselja u jugoistočnim delu dardanske teritorije popaljena i porušena. Ovo pustošenje načinila je vojska makedonskog kralja Filipa II, koja je pobedila Dardance 345. godine p.n.e. u isto vreme kada su Makedonci savladali i Tribale. Dardanci se međutim ubrzo posle smrti Aleksandra Velikog osamostaljuju i ponmovo razvijaju i osamdesetih godina III veka javljaju se ponovo kao značajan faktor ovog dela antičkog sveta.
Rekonstrukcija života Dakomezijskih naroda na Balkanu pre i u doba Rimljana. Dardanci svstavamo u ovu grupu naroda.
Kod Dardanaca je postojao određeni vid ropstva – zavisnog seljaštva. Robovi su se zvali duli. Pojedinci, veliki plemići, mogli su imati i po hiljade robova (kupljenih ili u ratu stečenih), što je bila velika masa potčinjenog i obespravljenog stanovništva. Ovi robovi su u ratu pratili svoje gospodare sa oružjem u rukama, što je bila razlika recimo u odnosu na spartanske helote.
Dardanska vojska se sastojala samo od teško naoružanih pešaka, postrojenih u falange od 8000 ratnika. Nije imala ni laku pešadiju ni konjicu. Takav način borbe upućuje na postojanje centralne vlasti nadplemenskog karaktera. Rimsko osvajanje Balkana zaustavilo je proces prerastanja Dardanske zajednice u pravu i jaku državu.
