ILIRSKI ŠTITOVI
Štitovi su korišćeni među Ilirima od kraja Bronzanog doba, ali zanimljivo je da nemamo puno podataka o njihovoj ručnoj zaštiti u Gvozdenom dobu. U tom starijem periodu ilirski štitovi su pravljeni od drveta i kože, i kao posledica toga nije ostalo sačuvanih primeraka. Tokom mlađeg Gvozdenog doba na štitove se stavljaju metalne ploče.
Najčešći ilirski štit bio je okruglog oblika, iako su severni Iliri i Japodi takođe koristili ovalne ili pravougaone tipove. To i ne čudi jer su bili u tešnjim kontaktima sa Keltima, pa njihovi štitovi dosta nalikuju na keltske, to jest tipološki su im identični. Ilirski okrugli štitovi ukrašavani su figurom sunca, zvezde, ili zmija.
Okrugli ilirski štit bio je skromnih dimenzija i ukrašen prikačenim krugovima i polukrugovima radijalno oko centra. Ličio je na makedonski štit iz tog doba, samo je korišćen različiti broj krugova za dekoraciju.
Takođe ga možemo porediti sa bronzanim okruglim štitovima, tzv. Hercsprung štitovima korišćen na prelasku iz Bronzanog u Gvozdeno doba na širem području Evrope (Halštatska kultura kojoj su Iliri pripadali), dok je naročito izraženo ličio na omfalijski štit iz Mračnog doba Grčke. Ovo su sve očekivane sličnosti jer su Iliri održavali bliske kontakte i sa Keltima i sa starim Grcima.
Jedan od najboljih primeraka ilirskog okruglog štita, presvučenog bronzom, pronađen je u liburnijskoj nekopoli u Ninu, i datira se na 4. vek p.n.e.
Okrugli štit je masovno korišćen u Glasinačkoj kulturi razvijenoj u Albaniji, Crnoj Gori i Bosni. Kako smo Glasinačku kulturu poistovetili sa proizvodom jednog konkretnog ilirskog plemena - Autarijata, okrugli ilirski štit nazvaćemo preciznije autarijatskim štitom.
Sličan ilirskom ovalnom štitu iz severne Ilirije na teritoriji Balkana pojavio se i štit koji su Gali doneli sa sobom tokom velike Galske invazije u 3. veku p.n.e.Keltski štit korišćen među Ilirima bio je drven i izdužen, sa gvozdenim pupkom na sredini.
Na čuvenoj ploči iz Gradišta koja se danas čuva u muzeju u Tirani, vidi se ilirski konjanik u borbi sa makedonskim pešakom-kopljanikom. Ilirski štit (i ratnik koji ga nosi) razlikuju se od makedonskih po broju krugova koji ukrašavaju štit.
Štitovi sa slike bi bili veličine negde u rasponu od 60 do 75 cm. Okrugli štit kao oprema konjanika nije bila odlika grčkog i makedonskog ratovanja tog doba, ali zato jeste bila odlika ratovanja u Italiji, među tamošnjim etrurskim, italskim i ilirsko-keltskim plemenima, sa kojima su balkanski Iliri bili kulturno povezani.
Iliri su takođe koristili izdužene štitove sa posebnim drvenim ojačanjem duž glavne ose štita. Takvi štitovi su međutim odlika dakomezijskih naroda i njihovih ratnika, pa ćemo ih opisati kao zaštitno oružje Dardanaca i Tribala.
Pored ovih, na likovnim prikazima je zabeležena i primena kupastih odnosno konkvavnih štitova od pleteri, slično nekim starim asirskim tipovima. Ovakav štit je bio relativno jednostavan za izradu i lagan za nošenje, a zbog svog specifičnog oblika, dosta dobro je odbijao udarce probojnim oružjem i od projektila.
