ŠLEMOVI SEVEROZAPADNIH ILIRA - JAPODSKI I NEGAU ŠLEM
Šlemovi su među Ilirima otkrivani u grobovima plemića, jer su oni jedini mogli sebi da priušte takvu kvalitetnu ratnu opremu. Bronzani šlemovi su pravljeni u Iliriji sve do 7. veka p.n.e. Najčešći tip bronzanog šlema bio je prosti kupasti šlem za koji smo već rekli da je bio čest među Doranima. Iliri i Dorani su delili zajedničku istoriju i poreklo pa ne čudi i slično razvijanje vojne tehnologije.
Jedna podvrsta starijeg kupastog šlema od bronze korišćena je među zapadnijim ilirskim plemenima, konkretno ponajviše među Japodima. Takva vrlo specifična zaštita za glavu nazvana je Šmarjetski šlem, po mestu Šmarjet blizu Novog mesta u Sloveniji, na granici sa Hrvatskom. S obzirom da se najčešće povezuje sa ilirskim plemenom Japoda mi ćemo ga nazvati japodskim šlemom ili japodskom bojnom kapom, zbog svog zanimljivog dizajna. Do danas je otkriveno oko 30-ak autentičnih primeraka ovog šlema. Naime, japodska kapa pravila se u dve varijante.
Prva izvorna varijanta sastojala se od plitke kupaste osnove od pleteri tj upletenog pruća na koju su stavljani metalni diskovi i drugi metalni delovi različitog oblika, kao vrsta ojačanja. Druga varijanta pravljena je u potpunosti od metala. Na obe varijante mogle su da se nađu alkice i metalni prstenovi, slično kao jedan red verižnog oklopa, i to viseći sa donjeg oboda. Otkriveni primerci japodske kape često su bili bez vrha, ali pretpostavlja se da su primerci u vreme Japoda korišćeni sa zatvorenim vrhom. Zanimljivo je da je ovakva vrsta zaštite za glavu preživela brojne vekove i uticala na razvoj tzv. ličke kape koja se i danas može videti u ruralnim delovima Like i Dalmacije.
U 5. veku pojavio se među severozapadnim ilirskim plemenima novi tip šlema pod uticajem Etruraca, čija je civilizacija tada cvetala na Apeninskom poluostrvu. Takav tip šlema naziva se Negau šlem. Otkriveno je 26 primeraka ovog šlema blizu mesta Negau u Sloveniji. Šlemovi su tipičnog etrurskog “vetulonskog” oblika (Vetulonija - grad Etruraca). Pored vojne primene čini se da su Negau šlemovi imali i nedovoljno razjašnjenu versku ulogu i značaj jer su ih nosili ilirski sveštenici.
Negau šlem imao je vrlo zahtevnu konstrukciju koja je zahtevala napredno znanje metalurgije i obrade metala. Oblik je u suštini bio kupasti, ali je na donjem delu šlem imao suženje da bi se na kraju završio obodom koji se krivio ka spolja. Vrh šlema je često imaopodužno ojačanje ili krestoliki metalni vršak karakterističan za etrurske šlemove.
