TRAČANI - VELIKI NAROD GVOZDENOG DOBA NA ISTOČNOM BALKANU

Tračani su grupa Indoevropskih naroda koji su naseljavali veliku površinu u jugoistočnoj Evropi. Sa severa su se graničili sa Getima (Dakomezijska grupa naroda) i Skitima, na severozapadu sa Keltima, na jugozapadu sa Ilirima, dok su na jugu bili narodi Stare Grčke a na istoku Crno more (Pont). Herodotov opis Trakije i Tračana – „Ispred Skitije prema moru nalazi se Trakija... Niko nije u stanju da kaže šta se nalazi severno od ove zemlje i ko tamo stanuje... Tračani su, posle Indusa, najveći narod na svetu... Imaju mnogo imena, prema različitim delovima Trakije, a običaji su im svima skoro isti...“ Trakija je tako u antičko vreme obuhvatala sve zemlje od severne obale Egejskog mora do Dunava i od zapadne obale Ponta do reke Aksios (Vardar), dok planina Hem (Balkan) označava severnu granicu Trakije u užem smislu.

Zbog indoevropskog karaktera tračkog jezika, počeci istorije Tračana se povezuju sa prodorima Indoevropljana na Balkansko poluostrvo, i sa ranim trako-kimerskim seobama. Izgleda da su Tračani u najstarijoj prošlosti pripadali najdrevnijem sloju iransko-skitskog stanonivštva (Kimeraca) koje se pod navalom mlađih skitskih naroda preselilo na Balkan. Ti pokreti odigrali su se u ranom bronzanom dobu, tokom III i početka II milenijuma p.n.e. Grci su poznavali Tračane već od XIV veka p.n.e.

O prošlosti Tračana govore i arheološki podaci: među bronzanim oružjem koje je nađeno na tračkim teritorijama zastupljeni su rapiri istog oblika i kvaliteta izrade kao i mikenski, pravljeni između 1500. i 1200. godine p.n.e. Međutim, područje Balkana bilo je veoma etnički nemirno i promenljivo, jer su se tuda kretali brojni narodi (od kojih su se neki i zadržali) poput Briga (Frigijaca), Meza, Trera, Bitinjana. Tek posle grčke kolonizacije severne obale Egejskog mora došlo je do konačne stabilizacije stanovništva Balkanskog poluostrva i od tog trenutka mogu se pratiti Tračani i njihova istorija.

Prvi kontakti Grka sa stanovnicima Trakije ostvareni su verovatno već tokom druge polovine II milenijuma p.n.e. što se i spominje u grčkim mitovima, kao i epovima Ilijadi i Odiseji. Tračani su tako oduvek bili neprijateljski nastrojeni prema Grcima i ovi su ih smatrali svojim arhineprijateljima. Grčki junaci i bogovi bili su u Trakiji veoma rđavo primani. Tako je Trački kralj Diomed svoje besne kobile hranio ljudskim (grčkim) mesom, dok su kraljevi Terej i Finej bili otelotovrenja grubosti, siledžijstva i nasilništva.

Uz ove mračne strane prirode Tračana jasno je međutim istaknuto i njihovo veliko junaštvo. U Trojanskom ratu Tračani su bili saveznici Trojanaca i ljuti neprijatelji Grka, ali ih Homer opisuje gotovo pozitivno. Njihov kralj Res stigao je pred Troju naoružan zlatnim oružjem i sa konjima beljim od snega. Tračani su dakle i u klasično doba Grčke zadržali brojne odlike homerskog načina života (starijeg gvozdenog doba) i kulturno i civilizacijski su zaostajali za Grcima.

Već smo objasnili da naziv „Tračani“ ustvari nije označavao nijedno pleme posebno, već širok skup povezanih plemena, od kojih su neka bila veoma velika i moćna, gotovo kao posebni narodi. Od tračkih plemena su tako najpoznatiji bili Sinteri na ostrvu Lemnu, Kikonci između planine Balkan i ušća Dunava, Odrizi u centru Trakije, istočno od njih prema moru Asti i Tini, južno Apsinti i Dolonki a zapadno Besi. Oblast Rodopskih planina naseljavali su Satri, a jugozapadno prema Egejskom moru Bistonci.

Na severoistoku prema Getima i Dunavu živeli su Koilaleti, Nipsi i Krobizi. Velika tračka plemena – Odrizi, Besi, Krobizi – sastojala su se od niza manjih plemena, tj. predstavljala su plemenske saveze na čijem je čelu stajao kralj. Narod je živeo po selima a plemenska aristokratija u utvrđenjima, koja su podizana još na prelazu iz Bronzanog u Gvozdeno doba. U Tračane su se ubrajali i Brigi, narod koji se preselio u Malu Aziju, gde su postali poznati kao Frigi (Frižani), stvarajući moćnu državu nakon pada Hetita.

Ali kakvi su bili Tračani kao narod? Tukidid spominje sklonost Tračana da gomilaju blaga, njihovu potkupljivost i lakomost. Zna se da su nosili odeću od konoplje, duge košulje i ogrtače, koja je bila šarena i jarkih boja, a na glavi su imali kape od lisičijeg krzna, a na nogama obuću od jelenje kože. Bili su naoružani na različite načine: neka plemena imala su koplja za bacanje, kratke mačeve i male štitove od pleteri, druga su bila naoružana dugim mačevima, odnosno sabljama. Kraljevi su nosili bojnu opremu od zlata i srebra. Herodot kaže da bi Tračani bili najmočniji od svih naroda da nije bilo jedne kobne mane u njihovom karakteru – obožavali su da se međusobno bore i sukobljavaju!

#tračani #balkan #civilizacije #gvozdeno #troja