LIDIJA - SPARDA, SARDIS, MEONIJA, ARZUVA IZ BRONZANOG DOBA
Lidija je bila kraljevina u Gvozdenom dobu zapadne Male Azije (Anadolije), smeštena istočno od Jonije, severno od Karije I jugozapadno od Frigije. Lidija je među semitskim narodima bila poznata kao Sparda (Sabardu, Išbarda) I u svom najvećem obimu zauzimala je čitavu zapadnu Anadoliju. Glavni grad Lidije zvao se Sardis. Lidija je prva država na svetu u kojoj je primenjen kovani novac u obliku kakvom ga I danas poznajemo ( I to u 7. Veku p.n.e.). Kulturni praoci Liđana bili su Arzavci, stanovnici države koja se borila protiv Heta, ali je na kraju ipak postala deo Hetskog carstva. Postoje dokazi da su stari Etrurci bili iseljenici poreklom iz Lidije I Karije, nakon pada Troje.
Lidija se razvila nakon pada Heta u 12. veku p.n.e. U Bronzanom dobu ovaj deo Anadolije nazivao se Arzava I njeni stanovnici govorili su luvijskim jezikom. Uži geografski deo oko Sardisa se zvao Meonija, pa tako Homer stanovnike ovog dela sveta naziva Meoncima. Po grčkim I biblijskim mitovima naziv Lidija poticao je od mitskog pretka Lida. U Bibliji se spominje da su lidijski ratnici bili čuveni po veštini streličarstva.
Lidija se spominje u grčkim mitovima. Tamo se kaže da je prvi vladar Lidije bio Tantal, namučeni lik iz grčkih mitova koji je provodio večnost u Tartaru - paklu. Njegova se ćerka zvala Nioba. Niobim muž Amfion vladao je u grčkoj Tebi, pa su Liđani od davnina bili srodnički povezani sa Mikenjanima. Po grčkom mitu Lidija je takođe bilo mesto gde je prvi put izumljena dvostruka sekira – labris, odakle su je preuzeli Krićani. Ovo govori u prilog tome da su Luvijci bili stari egejski narod koji je naseljavao ostrva u ovom moru čak I pre Krićana. Od Luvijaca su Krićani tako preuzeli jedan deo svoje kulture. U Lidiji je pored toga dorski heroj Herakle imao brojne pustolovine I doživljaje.
Nakon pada Troje grčki mitovi govore o tome kako su na presto Lidije došli Heraklidi, potomci Herakla, odnosno dorske plemićke porodice. Ovo istorijski može odgovarati invaziji Dorana na obale Male Azije, I uspsotavljanju vlasti nad domorodačkim luvijskim stanovništvom. U to vreme se jedan deo starih Meonjana odseljava u Italiju gde zasniva Etrursku civilizaciju. U prve Lidijske kraljeve u Gvozdenom dobu spominju se izvesni Agron, Alkej, Belus I Ninus.
Lidija je među susednim narodima I državama bila poznata po svom velikom bogatstvu. Zlato je navodno poticalo iz velikih nalazišta u reci Paktolusu. Iz tog doba potiče I izraz – “Bogat kao Krez”, jer je Krez bio jedan od poslednjih nezavisnih kraljeva Lidije.
