ANADOLIJA U GVOZDENO DOBA
Pravo Gvozdeno doba u oblasti Anadolije stoga počinje raspadom Hetske države I nastankom brojnih manjih kraljevstava I državica koje su nekad bile sastavni deo Hetskog carstva ili postojale kao njegovi vazali I saveznici. Narodi koji su živeli u oblasti Anadolije u gvozdenom dobu najčešće I ne vode poreklo od samih Heta, već od starog egejskog I bliskoistočnog stanovništva. Koji su to dakle narodi I koje države u Anadoliji gvozdenog doba:
Kilikija, ranije Kizuvatna;
Pamfilija, mešanog stanovništva susedne Kilikije I doseljenih Dorana sa grčkog kopna;
Likija, koju su naseljavali Luvijci, stari indoevropski narod srodan Hetima I Hurima
Pisidija, ranije poznata kao Arzava, sa starim indoevropskim narodom Pisidijaca, bliskim Luvijcima;
Karija, ranije deo Asuva saveza, naseljena u gvozdeno doba mešanim domorodačkim I doseljenim dorskim (grčkim) stanovništvom
Likaonija, ili ranije Lukavana, centralni deo Hetskog carastva, po narodu Luka, kako su drugačije zvani Heti.
Kapadokija, ranije Katpatuka, zemlja konja ili nizijska zemlja, naseljena mešavinom Miza I domorodačkog semitsko sirijskog naroda (“Belih Sirijaca”);
Frigija, naseljena pridošlim tračkim narodom Briga (Friga, Frižana);
Lidija, deo ranije Arzave, naseljena egejskim Meoncima I Luvijcima baš kao I susedna Likija I Karija;
Pont, odnosno Zemlja na obali Crnog mora, mešanog kavkaskog I semitskog porekla.
Paflagonija, naseljena Kaskama, kavkaskim narodom srodnim Hetima;
Bitinija, naseljena Tinima I Bitinima, tračkim plemenima iz Evrope;
Mizija, naseljena Mizima (Mezima, Muškima, Mizijcima), dako-getskim plemenom, srodnicima Skita I Tračana.
Početkom 12. Veka p.n.e. Hetsko carstvo razbilo se u nekoliko nezavisnih “Neo-hetskih” država, gubeći veći deo teritorija u korist Srednjeg carstva Asirije. Hete su na kraju pregazili Frigijci I njima srodna tračka plemena poput Bitina I Mezijaca, koji su se doselili sa Balkana. Frigijsko širenje u Anadoliji je na kraju zaustavila Asirija tokom Novog carstva, koja je kontrolisala širi region. I Asiriju I stvorene “Neo-hetske države” međutim mučilo je istrajavanje I širenje Aramejaca, semitskog naroda koji je stvorio sopstvene “sirsko-hetske” mini države u granicama Asirije I Anadolije.
Na jugozapadu Anadolije živeo je narod indoevropskih Luvijaca koji je bio srodan sa starim Hetima I koji je obrazovao nekoliko manjih država, poput Likije, Karije I Lidije. Pretpostavlja se da su I stari Trojanci pripadali Luvijskoj grupi naroda.Samu egejsku obalu Anadolije naseljavala su različita grčka plemena, Eolci, Jonjani I Dorani, koji su stvarali saveze svojih priobalnih gradova, poput Eolije, Jonije I Dorisa. Od 8. Veka na teritoriju Anadolije upadaju iranska ratnička plemena Kimeraca I Skita koji u velikoj meri ugrožavaju tadašnje države Frigiju, Lidiju, Kariju I ostale. Frigiju su tako uništili Kimeri I Frigijci od tog doba gube svoj značaj u istoriji.
Nakon pustošenja koje su načinili skitski narodi iz centralne Azije cela Anadolija pada pod vlast Novoasirskog carstva. Međutim, I sama Asirija bila je na koncu svog postojanja I ovo nekada moćno carstvo zamenjuje drugo koje će pomračiti njenu slavu. To je Persija pod vođstvom Ahamenidske dinastije, koja će svojoj vlasti pridodati I neohetske države.
