NAJSTARIJI GVOZDENI MAČEVI U STAROJ GRČKOJ - GRČKO MRAČNO DOBA
Primerci oružja i alatki od gvožđa potiču ponajviše iz atinskog proto-geometrijskog perioda, iz grobnica na Agori. To je period kada nestaju bronzani tipovi Naue II mača i javljaju se njihove gvozdene zamene. U taj vremenski period svakako spada šire kretanje naroda i kontakti koji su doveli do uvođenja novih metalurških veština sa Kipra (koji je u to vreme bio regionalni centar).
Kada se Naue II prvi put pojavio u gvožđu nisu postojale ama baš nikakve razlike u njegovom obliku u odnosu na primerke od bronze. U ovoj proto-geometrijskoj fazi gvozdeni Naue II mačevi javljaju se sa skupocenim drškama od slonovače (ili veprovih kljova) koje su se i dalje pričvršćivale bronzanim zakivcima. Razlog je taj što je bronza bila mekša i lakša za oblikovanje, pa su i dalje pravljeni zakivci od nje, dok je gvožđe čuvano za sečiva.
Što se tiče primene ovog mača u geometrijskom periodu (8. i 9. vek p.n.e.) iz Ilijade možemo videti da se posečno-probodni mač nazivao trima različitim nazivima:
ksifos—reč čije poreklo nije grčko—o ovom tipu oružja ćemo pričati u okviru Spartanske civilizacije koja je nastala od prelazne dorske.
Aor—reč arkadskog porekla, što ukazuje na njegovo ahajsko poreklo, dakle posečni mač koji je autentično izumljen tokom trajanja Mikenske civilizacije;
Fasganon—reč kiparskog porekla, što ukazuje na to da su neki tipovi mačeva preuzimani sa Bliskog istoka i Male Azije.
Slike - Prvi primerak u nizu jeste neobični primerak ksifosa sa bronzanom drškom i gvozdenom oštricom koji se očigledno pravio u prelaznom periodu razvoja grčkog gvozdenog društva. Dalje su predstavljeni gvozdeni ksifosi, kratki mačevi za probadanje. Predzadnja slika pokazuje dršku aora, ahajskog mača koji su preuzeli i Dorani, a poslednji crtež predstavlja fasganon koji je mogao biti isto što i rogati mač, sudeći po obliku štitnika
