BASINET - EVROPSKI SREDNJEVEKOVNI VOJNI ŠLEM
Basinet je srednjevekovni evropski vojni šlem ili kaciga koji je imao otvor za lice. On se razvio od gvozdenog ili čeličnog konusnog šlema (“kape”) i kao svoju osobenu karakteristiku imao je zašiljeni vrh, dok se pri dnu širio bočno i sa zadnje strane kako bi omogućio zaštitu za vrat.
Na donji obod ovakvog šlema obično se kačila verižna zavesica kako bi se zaštitio vrat, grlo i ramena. Od 1330. godine pa nadalje ovakav tip šlema dobio je i vizor (štitnik za lice) jer je lice bilo previše izloženo. Već u 15. veku verižna kukuljica (kemejl) koja se obično nosila ispod ovakvog šlema zamenjena je sa štitnikom za vrat od punog metala (tzv. okovratnikom ili gordžitom) što je dovelo do nastanka onog tipa šlema koji se od tog doba nazivao “velikim basinetom”.
Prvo zabeleženo spominjanje basineta (ili bazineta) bilo je u italijanskom gradu Padovi, 1281. godine, gde je opisivan kao deo opreme pešadije. Veruje se da se basinet razvio od proste gvozdene kape, poznate kao servelijer, koji je nošen sa verižnom kukuljicom ili samostalno, kao zaštita za glavu, pa čak i ispod nekog većeg ratnog šlema. Basinet je počeo da se razlikuje i izdvaja od servelijera tako što je pravljen sa šiljatim vrhom.
U 14. veku su pravljeni basineti koji su bili znatno prošireni na donjem delu i pozadi glave. Kasnije je njegov metalni opseg proširen i na obraze. Basinet se inače pojavio sasvim iznenada na evropskim bojištima i mnogi istoričari misle da je to uticaj Vizantije ili istočnjačkih i muslimanskih šlemova, sa kojima su se evropske vojske susretale u ranijim vekovima.
Kasnije u razvoju basineta počeli su da se javljaju primerci sa prikačenim štitnikom za nos koji se zvao breteša. Breteša je kačena na verižnu kukuljicu na bradi, i pričvršćivana kukom na čeoni deo šlema. Cela konstrukcija delovala je prilično groteskno i robusno. Ovakav tip zaštite (i šlema) bio je popularan u Nemačkoj, javljajući se oko 1330. godine, ali i brzo izlazeći iz primene, već 1370. godine.
Basineti sa otvorenim licem, čak i sa verižnom kukuljicom ili zavesicom i dalje su ostavljali veći deo lica nezaštićenim. Međutim od 1330. godine basinet je često nošen sa fiksnim štitnom za lice ili pokretnim vizorom.
“Klapvizor” ili “klapvizijer” je bio tip vizora koji je korišćen na basinetima od 1340. godine. Ovaj tip vizora je spajan u jednoj tački, na centru čeonog dela šlema. On je posebno favorizovan u Nemačkoj ali je takođe korišćen i u severnoj Italiji.
Basinet sa masivnim šiljatim vizorom koji je zatvarao čitavo lice dobio je poseban naziv “pseća glava” zbog karakterističnog odurnog izgleda, i takav šlem ćemo opisivati kao poseban tip.
