PLUMBATE - RIMSKE OLOVNE STRELE
Plumbate odnosno olovnice su bile rimske strelice otežane olovom. Njih su nosili pešaci Rimskog carstva, Vizantije i vojske drugih država Srednjeg veka. Olovnice su izrađivanje u različitim veličinama i oblicima, sa tegom od metala (najčešće od olova) koji se nalazio iza šiljka, na gornjem delu kraće drške, po čemu su i dobile ime. Plumbate su etimološki inače povezane sa latinskom reči plumbum - olovo, od koje i danas potiče reč plomba.
Najstariji primeri tegom otežanih strela koje su bacane rukom javili su se kod starih Grka, i to još oko V veka p.n.e. Najpoznatija primena olovnica međutim potiče iz ratova Rimljana i Vizantinaca protiv varvarskih naroda istočne Evrope i male Azije. Vegetije, rimski istoričar, u svom delu “O vojnim stvarima” napisao je sledeće:
“Veštinu rukovanja olovnicama, koje zovu “Marsovim žaokama”, treba takođe preneti na nove regrute. U Iliriji su naime postojale dve legije, koje su brojale po šest hiljada vojnika i koje su se zvale “Marsovi stršljeni” jer su ovim olovnim žaokama veoma vešto i hrabro rukovale. Poznato je da su zahvaljujući njihovoj velikoj odvažnosti dugo vremena dobijani svi ratovi.
Rimski carevi Dioklecijan i Maksimilijan zbog iskazane hrabrosti i veštine ovih legija, vojnike iz Ilirije držali su privilegovanim u odnosu na druge. Marsovi stršljeni su imali običaj da nose po pet “marsovih žaoka” umetnutih u svoje štitove. Ako ih u pravi čas hitnu na neprijatelja ozbiljno su ranjavali neprijateljsko ljudstvo i konje, pri čemu su imali bolji učinak od strelaca! Tako bi masa neprijatelja bila onesposobljena pre nego što bi se našla u dometu bliskog naoružanja.”
Drugi izvor našeg današnjeg saznanja o rimskim plumbatama jeste anomimno pisanije pod nazivom “O ratnim stvarima” u kojem se ukratko opisuju zašiljene plumbate (plumbate tribolate). To je takođe i jedini autentični antički izvor koji je dao grafički prikaz odnosno crtež ovog zanimljivog oružja. Crtež prikazuje nešto što liči na običnu strelu sa tegom na šipkici.
Treći izvor o olovnicama jeste poznati vojni priručnik Strategikon koji je međutim napisan tek u 6. Veku nove ere, u doba vizantskog cara Mauricija. U delu o tehnikama ratovanja protiv varvara ovaj car Istočnog rimskog carstva govori o marcobarbulonima, što je bio iskvareni latinski naziv za olovne strele.
Arheologija nam daje nešto jasnije informacije o marsovim žaokama. Otkrivene su brojne glave ovog oružja na osnovu kojih je mogla da se uradi rekonstrukcija kompletnog predmeta, sa sve tegovima i držaljom. Držalja je imala pridodata pera radi stabilnosti u letu, dok je glava pravljena od gvožđa. To se sasvim slaže sa Vegetijevim opisom ovog rimskog naoružanja.
